Doorgaan naar hoofdcontent

Leven en dood met de ijstijd

Hunebed Bronneger
Een klamme deken van hoge mist dempt elk geluid behalve de zanglijster die zijn eerste strofen van dit jaar aan het oefenen is. Een beuk kijkt met kale takken wat vermoeid omhoog, een zandpad strekt zich uit naar de horizon. Het landschap voelt oeroud aan, de akkers zijn  wat groter geworden, bossen en heide juist kleiner. Het gevoel wordt versterkt door lage grafheuvels links en hunebedden rechts. Meer dan 100.000 jaar geleden kwam de eerste mens in dit ijstijdlandschap aan. Meer dan 5000 jaar geleden werden de eerste dorpen gesticht. Duizenden mensen liggen hier begraven. Teruggeven aan het landschap, eerst bijgezet in een steengraf, later als crematieresten onder een opgeworpen heuvel.
Hunebed Borger
Dit is de omgeving van Borger in het hart van het Olde Landschap Drenthe. Tweehonderdduizend jaar geleden (derde ijstijd) bedolven onder het ijs, tachtigduizend jaar (vierde ijstijd) geleden een verlaten toendra bezaaid met Scandinavisch puin. Stenen uit Zweden, Noorwegen, Finland en wat we nu kennen als de Botnische Golf. Meegevoerd op of door het landijs en verweesd achtergelaten in de lage landen. Granieten en porfieren  als vulkanische herinnering aan de vorming van het Scandinavische oergebergte. Snel of juist langzaam gestold in diepe kraterpijpen terwijl de verdwenen continenten Baltica en Laurentia letterlijk met elkaar versmolten. Er tussen brokken rode zandsteen, souvenirs uit een tijd dat de dinosauriërs net kwamen kijken. Verwaaid en uitgespoeld uit de grote woestijn die 275 miljoen jaar geleden grote delen van het huidige Europa bedekte.
Zwerfstenen op een akker bij Bronneger

Linksboven: Perniögraniet; Rechtsboven: Rapakivigraniet; Linksonder: Alandgranietporfier;
Rechtsonder: Myolonietgneis, Midden: Rode Dalazandsteen (Stenentuin Hunebedcentrum)
De eerste mensen jaagden er op reuzenherten, mammoeten en oerossen. Later kwamen er volkeren die uit het verre oosten kennis mee brachten waarmee zelf voedsel verbouwd of gekweekt kon worden. De toendra was veranderd in een oerbos met rivieren in de oude smeltwaterdalen. Het Hunebedcentrum in Borger vertelt het verhaal over mannen die zich met stenen bijlen een weg kapten door dit bos. Het gebied bleek echter  bezaaid met grotere en kleinere keien. Van de grootste stenen werden tientallen hunebedden gebouwd, dertien van deze grote steengraven hebben hier gestaan. Allen langs de eerste snelweg van ons land, de ossenweg over de Hondsrug.
Replica van huis uit de Trechterbekercultuur (Hunebed Centrum Borger)

Hunebed Borger

Hunebed Borger, entree

Hunebed Bronneger
Stenen als zwijgende en toen nog ongekende herinneringen aan een ijzig verleden. Duizenden jaren later werd ontdekt dat juist op één van de hunebedden bij Bronneger, noordoostelijk van Borger, een minuscuul klein plantje ver van zijn Scandinavische groeiplaats door het gletsjerijs gedumpt is. Het Granietmos van nu stamt  rechtstreeks af van sporen of misschien zelfs plantjes die door het ijs  meegesleept zijn. Blaadjes van nog geen twee millimeter met een opvallende lichte en sterk getande top. Wat een ervaring, zitten naast een hunebed waarvoor 5400 jaar geleden een dorp zich maandenlang uitgesloofd heeft. En op de steen een nietig en zeer zeldzaam mosje met doorzichtige bladpunten. Even er over strijken en je bent terug in de ijstijd!
Hunebed Bronneger, begroeid met o.a. Granietmos uit de IJstijd


Granietmos, een ijstijdsouvenir
Maar er is meer leven op deze ijstijd relicten. Korstmossen tieren welig op zondoorstoofde plekjes. Een wittige korst zou mogelijk Granietblauwkorst (Porpidia macrocarpa) kunnen zijn. Korstmoskenner Laurens Sparrius geeft echter aan dat er geen vruchtlichamen op zitten en dus een correcte determinatie niet mogelijk is. Laag bij de grond groeien dichte matjes met Klauwtjesmos, spleten in het graniet bieden ruimte aan Muisjesmos en Muursnavelmos strekt zijn stengels uit over een steil opstaand stuk steen. Waar de zon niet kan komen zijn het vooral groenwieren die bonte stenen een monotoon groen aanzien geven
Granietblauwkost niet zekere determinatie)

Klauwtjesmos

Kroesmos (het grijze korstmos) en Muisjesmos

Muursnavelmos

Aptacoccus lobatus, een groenalg

Leven en dood uit de ijstijd. Gletsjerpuin gebruikt als monument voor overleden dorpsgenoten maar ook laatste groeiplaats van vergeten plantjes uit het hoge noorden.


Reacties

  1. Very interesting post. Can we find the same "moss" on trees?
    I like the big rocks that forms a tunnel. Is it man-made?
    Thank you for sharing, have a lovely rest of the day.
    Louise

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hi Louise, hopefully you have already discovered the Google translation option I am offering on this blog (unfortunately, Google is not always correct when translating Dutch to French). These megalithic tombs were made 5400 years BP and are found from Denmark to northern France. Granite Moss (Hedwigia ciliata) is a boreal relict only occurring on those granite boulders.

      Verwijderen
  2. Hai Kees,

    Mooie serie van de hunnebedden. Ik heb ze vorig jaar gewonderd en het is toch erg knap hoe ze dat vroeger gemaakt hebben.
    Maar dat er ook nog iets bijzonders opgroeid had ik nooit verwacht.

    Groet,
    René

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Thank you for your answers Kees. You are right, Google is not always precise, but now I understand.
    Greetings, Louise

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Hoi Kees,

    Interessant allemaal! Ben bang dat ik het niet allemaal kan onthouden.
    Al die mossen doen mij terugmijmeren aan m'n zoon toen ie 3 was; die benoemde op zijn manier alle mossen die we tegenkwamen in Beetsterzwaag (kaboutertjesmos, etc.)

    Groeten, Robert

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wat leer ik veel van jouw blogs Kees en door je leuke schrijfstijl
    is het ook nog een extra plezier om je blogjes te lezen.
    Mooie en verhelderende foto's ook weer er bij.
    Bijzonder dat de hunebedden plaats bieden aan unieke mosjes.
    En de hunebedden zelf zijn ook unieke bouwsels die het
    verdienen om extra aandacht te krijgen.
    Natuurkieker Coby

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Hunebedden, imposante bouwwerken nu nog steeds. Dat ze die in die tijd hebben kunnen maken is ongelooflijk.
    Ook onvoortselbaar vind ik het dat er een mosje uit die tijd op groeit, dat alleen maar daar groeit. En jij brengt ons daarvan op de hoogte door middel van een leuk verhaal ondersteund door mooie foto's. Geweldig Kees.
    Groeten, Gonnie

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik zou bijna gelijk op de trein naar Drente stappen! Mooi dat je gevoel hebt voor de oudheid van zo'n plek, voor al het leven dat er geweest is. En bijzonder om dan zo'n oud plantje te vinden!
    groetjes Albertine

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Very impressive, these boulders!
    An amazing series of shots!
    There are a few similar places in France too, such as Carnac.
    And we are still wondering nowadays who assembled them and why!
    Quite incredible!
    Cheers, Kees!

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Deze interessante blog wijst ons op onze bescheiden plaats in de tijd. Lang geleden de vorming van ons landschap door gesteenten uit het noorden meegevoerd; een oeroud mosje dat toen hier achtergelaten is en dan het leven en sterven van mensen en hun zelf opgeworpen graftombes. En dat gaat weer voor je leven door bovenstaand verhaal... Bedankt!

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Hoi Kees,

    wat weer een interessant blog over de hunebedden en zijn steensoorten. 5 jaar terug zijn wij daar geweest en ik vond het enorm interessant. Je geeft hier ook mooie informatie.

    Je mossen vind ik ook helemaal super. Ik leer nu namen en ik zie ook andere mossen. Heel leuk blog Kees.

    Groetjes, Helma

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Vind het me moeilijk voor te stellen de ijstijd Ook al zie ik de resten van die tijd
    en vind ik het erg interesant.
    Mooi die verschillende mossen
    groet Jacky

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Oranje boomalg

Oranje boomalg, Trentepohlia aurea Een jaar natuurpresentaties in 150 woorden - dag 120 Een boom als leefgemeenschap. Alles is er te vinden, van producent tot consument. Haarwortels, knoppen en bladeren,  elk stukje boom wordt begraasd. Maar kijk eens naar een vierkante centimeter schors. Dan blijkt dat er veel meer plantaardige producenten zijn dan alleen de eik of een vleugelnoot. Eén van de meest bizarre plantjes die op schors groeit is de oranje boomalg. Stampvol worteltjeskleurstof (caroteen) lijkt deze groenalg zijn familie vergeten. Maar haal het oranje er uit en er blijft een draadvormig groen wiertje over. Op o.a. eik vindt het een ideaal biotoop om te groeien. Vergroeid met buitenste schors doet het zijn eerste best om zijn eigen kostje bij elkaar te scharrelen door fotosynthese. Luchtvervuiling had hem bijna de das omgedaan maar net op tijd werd het iets beter in ons overvolle landje. Ook een nauw verwante soort, de Portugese rode alg, breidt zich sterk uit. Niet alle

Alpenvlinders

Tschiertschen, Joch alp Bijna twee uur in de middag, de zon staat hoog aan de hemel. Even op de rug, de ogen dicht, de neus vol bloemengeuren, luisterend naar het klingelen van koeienbellen lager op de helling. Het leven is goed op de alpenweiden boven Tschiertschen. Inner Urden, Mattjischhorn, Jochalp, Ochsenalp, nu zijn het alleen nog maar vakantie herinneringen. Koninginnepage Als de ogen weer open gaan is de lucht vol gefladder. Alles beweegt, kleuren flitsen langs het zwerk. Verdwazing lijkt toe te slaan maar na even knipperen met de ogen kom je weer terug op de berg. Het zijn tientallen, nee honderden vlinders die bezig zijn met hun dagelijkse werkzaamheden. Fladderend van bloem naar bloem voor een slok nectar. Of alleen maar denken aan de verdediging van hun territorium en tegelijkertijd de dames overtuigen van hun uitzonderlijke capaciteiten. Zoals die mooie Koninginnepage die steeds maar weer op het pad ging zitten. Gele Luzernevlinder Zuidelijke luzern

Bloedzuigers, onbekend en bijzonder

Gewone bloedzuiger (Haemopis sanguisuga) met Groene Kikker (Orvelte) Bloedzuigers, alleen het woord al jaagt velen de stuipen op het lijf. Beelden van grote glibberige monsters die met honderden komen opzetten om het laatste druppeltje levensbloed op te zuigen. Voldoende reden om eens naast een boerensloot te gaan zitten en op zoek te gaan naar deze spannende creaturen. Een paar halen met een net zijn vaak al voldoende om enkele te verschalken. Gezoomde clepsine (Hemiclepsis marginata), Kardinge Wat dan vooral opvalt is dat ze wel glibberig zijn maar helemaal niet groot. Enkele centimeters, daar houdt het meestal wel mee op. Dan maar eens proberen of ze nu echt geïnteresseerd zijn in mijn bloed. Even een vinger er voor houden en ze grijpen zich met hun zuigschijf aan mond en achterlijf al snel vast. Maar in plaats van schrapen om door het vel te komen gaan ze alleen maar aan de wandel, terug naar het water.veel van onze Nederlandse bloedzuigers zijn vooral op zoek naar slak