Doorgaan naar hoofdcontent

Posts

Posts uit 2020 tonen

Stekelrog

De bioloog zoekt De week van de bioloog - 9 Wat een week. Vier collegeseries over het verhaal van Sapiens afgesloten. een introductie college over Virologie mogen verzorgen (wordt as. zaterdag herhaald, zie website Vrije Academie) en vandaag volledig uitgewaaid op het Hollandse strand bij Katwijk. En dat leverde weer een leuk verhaal op/. .Striemende wind, bijna horizontale regen en vliegend zand. Maar eens een bioloog, altijd een bioloog. Met samen geknepen ogen bleef ik het zand afspeuren en dat leverde eerst een dribbelend drieteenstrandlopertje op. Prachtig wit en grijs, zijn  winterkostuum steekt prachtig af tegen het strand. Een ongezien garnaaltje verdwijnt in het zwarte snaveltje. En dan komt de beloning. Een eikapsel van een stekelrog. Een algemene kraakbeenvis in de Noordzee maar toch een leuke waarneming. Boswachter Luc Knijnsberg vindt geregeld meer soorten maar ik ben a blij met een enkel kapsel. Het jong is allang uitgekomen. Mogelijk nu rondzwemmend langs onze kust en ho

Brabantse herfstnatuur

Kampina De week van de bioloog - 8 November begon als een achtbaan. Spanning rond corona maatregelen waardoor alle colleges na woensdag weer online moeten maar ook een sensationele ontknoping van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Maar na ijskoude nachten volgden prachtige dagen met de mogelijkheid om heerlijk te genieten van een exceptioneel warme herfst.  Kampina, zandruggen en vennen Heidelucifer De Kampina leek buiten de fietsroutes verzonken in diepe mijmeringen. Op een enkele graspieper na liet geen vogel zich horen. Klapeksters zijn al gesignaleerd maar waren nog niet te zien. Net buiten het heide gebied klonk wat rustig "ge-tsjak" van een enkele kramsvogel. Maar het mooist waren toch de rode heidelucifers. Bijna vlammend rood in de lage zon stonden hun apotheciën te blinken. Het zijn voortplantingsorgaantjes van de schimmel component van deze bijzondere organisme. De algjes liften wel mee met de vegetatieve voortplanting maar deze schimmelsporen mogen kennelijk ze

Kleurige afsluiting oktober

Amerikaanse vogelkers De week van de bioloog - 7 Oktober eindigt met een knallend kleurenfestival. Het begon eigenlijk vorige week al met de Tilburgse moeraseiken die van geelgroen ineens fel rood verkleurden. En deze week, reizend van college plek naar volgende presentatie plaats bleek dat heel Nederland mee doet. Van Groningen tot Den Haag, van Amsterdam tot Den Bosch; overal werd er gepronkt. Heldergele vogelkers, bruinige berken en verkleurende eiken waren overtuigd dat het tijd was voor een herfst sonate. Vandaag volgde de Volkskrant met een verklaring voor de reden van deze veranderingen. Wij leerden vroeger dat de kleuren verschenen nadat de boom het chlorofyl uit het blad gehaald had. Gele carotenen en rode anthocyanen werden dan zichtbaar en zorgden voor een Ïndian Summer". De verklaring van de krant was dat het mogelijk functioneert als bescherming tegen zonnebrand. Met steeds minder bladgroen wordt het blad kwetsbaarder en zo zou het groene leven iets verlengd worden. O

Nederland - land van exoten

Amerikaanse eik  De week van de bioloog - 6 Alweer de tweede herfstvakantie week en dus maar één dag college verplichtingen. En met het heerlijke herfstweer een uitstekende gelegenheid om eens heerlijk te gaan genieten van de herfst met een wandeling in het Tilburgse Stadsbos013. Hoewel...Tilburgs??? Het bos staat letterlijk bomvol exoten. Van Amerikaanse eik en douglasspar tot allerlei klein gewemel. Siberische grondeekhoorn Ondanks tientallen luidruchtig aanwezige schoolkinderen was de hogere temperatuur een uitgelezen gelegenheid voor de Siberische grondeekhoorns om eens onbehoorlijk te schransen. Misschien waren ze aan de wandel om hun wintervoorraden aan te vullen maar met een overvloed aan beukennootjes is de verleiding wel erg groot om toch maar even een hapje tussendoor te nemen. Siberische grondeekhoorn Deze schattige beestjes zijn echte Brabanders. Geboren en getogen en met een familielijn die decennia terug gaat. Hun verre verwanten werden goed verzocht in het tweede Burgers

Fruitige verspreiding

De week van de bioloog 5 Alweer een week voorbij, Nederland in een halve lock-down en de angst voor een klein, bijna of helemaal biet levend wezen genaamd Sars-Covid-2 grijpt weer om zich heen. Of we daarmee beseffen dat we toch echt een integraal onderdeel zijn van de natuur blijft de vraag. Voor mij als bioloog was het echter meer een week van vooruit kijken naar volgende colleges, veldcursussen flora en fauna 2021 en vooral genieten van de herfst. Steeds meer paddenstoelen verschijnen, het aantal zingende Scandinavische roodborstjes lijkt elke dag meer te worden en de tuin staat weer vol vruchten. Hokjespeul In Nederland zeer zeldzaam maar op kalkrijke heuvels en bergen op veel plaatsen te vinden: de hokjespeul. Familie van de lupine maar nooit fier rechtop. Kruipend en daarmee zoveel mogelijk vierkante decimeters afdekkend met groen. In zomerkostuum getooid met witte bloemtrossen, in de herfst gedecoreerd met groene peulen die uiteindelijk zwart worden. Wanneer dat gebeurt krimpen

Herinneringen

De week van de bioloog 4 Herfst, bladeren verkleuren, regen, zon en wind. Tijdens het les geven merk je er weinig van maar op al die honderden kilometers door ons kleine landje zie je het wel degelijk. In de tuin zijn de zwavelkopjes alweer op hun retour en wordt het tijd om binnenkort weer eens te gaan zoeken naar de vreemde sporendragers van slijmzwammen. Ondertussen hebben cursisten onze soort Sapiens zien migreren over de ganse aarde terwijl de Groningers zich bezig hielden met verstikte natuur. En dat bracht een lange trein volgeladen met herinneringen op gang. Rozenkransje Wie weet het nog? Rozenkransjes langs het fietspad door de Gasterse Duinen in Drenthe; rozenkransjes op het prachtige eiland Schiermonnikoog. Herinneringen zijn het geworden aan een tijd dat Nederland niet vergrast, verzuurt en vermest was. Arnica Wie weet het nog? Arnica of wolverlei op de Hooghalense heide bij het Paradijsbos? Een herinnering aan onze ongekend rijke Nederlandse natuur. Altijd al kwetsbaar omd

Gezwam

De week van de bioloog 3  De herfst is in het land maar de zomer geeft zich nog niet gewonnen. Koolwitjes, dagpauwogen en zelfs een kolibrievlinder laten zich geregeld zien op de laatste bloemen van de vlinderstruik. Maar voor deze bioloog was he toch de week van het gezwam. Voorbereidend op een college over de gevolgen van stikstofdepositie op paddenstoelen die in innige relatie met bomen leven en als topper een online introductie college rond alles wat maar met opvallende zwammen te maken heeft. Eikelbekertje Zonder schimmels geen leven is een bekende stelling maar dat geldt ook voor planten en andere fotosynthetiserende organismen. Toch zit er wel wat in, alleen zij zijn in staat hout af te breken en weer terug te brengen in de voedselkringloop. Sommige soorten pakken alleen cellulose aan en veranderen zo een boomstam in kleine bruine brokjes. Anderen kunnen ook lignine verteren en maken er een witte, zachte massa van waar weer andere schimmels op groot kunnen worden.  Appelrussula

Stiktof en eenzaam bestaan

Heivlinder, bedreigd door stikstof depositie De week van de bioloog 2  Als inmiddels gebruikelijk start eind september weer het cursusseizoen voor volwassenen onderwijs. En dat betekent nieuwe colleges componeren, de eerste honderden kilometers door het land reizen en geweldig leuke contacten met cursisten. Dit jaar is het de beurt aan het stikstofdossier om uitgewerkt te worden (Seniorenacademie Noord-Nederland) maar ook een nieuwe serie rond het verhaal van de mens.(Vrije Academie). Dertig jaar geleden zagen we als biologen en natuurliefhebbers al dat Nederland zich hulde in een dikke stikstofdeken. Groot Dooiermos (Xanthoria parietina, een korstmos) werd steeds algemener. Rankende helmbloem dook op in eiken-berkenbossen waar het vroeger zelden gezien werd. Na enkele korte cursusmomenten werd het nu tijd om het stikstofprobleem uit te werken tot een vijfdelige cursus. Met twintig zeer gemotiveerde cursisten eerst kennismaken met de natuurlijke stikstof kringloop. Daarna de door de me

De week van de bioloog 1

Limburgs landschap Holset - Vijlen Een nieuwe serie  Na een jaar lang elke dag een blog geschreven hebben werd het tijd voor een nieuwe serie. Geen 365 blogs achter elkaar maar elke week een beeldverhaal uit het leven van een eens Noord-Nederlandse en nu alweer lange tijd Tilburgse bioloog. Bijzondere waarnemingen of gewoon alledaagse vondsten gebruikend als uitnodiging om eens stil te staan bij alles wat leeft en bloeit. En om meteen goed te beginnen neem ik mijn lezers mee naar Zuid-Limburg en de aangrenzende grensstreek.  Zinkviooltje Bijna half september en de zinkviooltjes op de vroegere locatie van de zink- en loodmijn in Plombieres stonden nog volop in bloei. Bijzonder hoe deze pareltjes op deze zwaar vervuilde grond kunnen bloeien. Kleine parelmoervlinders gebruiken het plantje als waardplant voor hun rupsen en ook zij waren nog druk doende met hun nageslacht. Stinkende kortschildkever Jij bent groot maar ik kan onbehoorlijk stinken lijkt deze kortschildkever wel te willen zegg

365 dagen natuurblogs

Kleine kaardenbol Een jaar natuurpresentaties in woorden -  dag 365 365 dagen geleden bedacht ik een weddenschap om te kijken of het zou lukken een jaar lang een natuurblog  van ongeveer honderdvijftig woorden te schrijven. Een nieuwkomer in Nederland beet het spits af, de lindespitskop stelde zich voor. Een wants die vanaf het zuiden Nederland verovert.  365 dagen later mag ik het laatste bericht van deze lange serie posten. Een verhaal met een lach en een traan. Blij dat het gelukt is maar ook terugdenkend aan de moeite die het gekost heeft steeds weer inspiratie te vinden. Als de bron even opdroogde verschenen er weer leuke foto's in de digitale brievenbus.  365 dagen later was de keus weer lastig. Kies ik voor de dode das die op ons pad richting Eijsden lag? Gesneuveld in een ongelijke krachtmeting met voortrazend blik. Een succes verhaal over de terugkeer van de grootste marterachtige in Nederland en dat ondanks enorme aantallen die elk jaar op het asfalt sneuvelen. Uiteindeli

Winterjuffer

Bruine winterjuffer Een jaar natuurpresentaties in woorden -  dag 364 De herfst is in het land, de zomer is nu toch echt vertrokken. En dat is ook te zien in de natuur. Veel trekvogels zijn al richting Afrika. De eersten waren de koekoeken, daarna volgden gierzwaluwen en in augustus tientallen andere trekkers. De Waddenzee begroette al overwinterende kanoeten en de eerste Scandinavische roodborstjes pronken weer met hun zang. Voor veel insecten is het ook tijd om afscheid te nemen. Hun korte leven is bijna of zelfs al helemaal voorbij en de volgende generatie staat alweer in de startblokken. Late soorten als heidelibellen zijn nog bijzonder actief maar zullen na het afzetten van de eieren toch ook echt afscheid moeten nemen van het aards bestaan. Een enkeling overwintert als volwassen insect en verschillende soorten laten dit graag ziens. Prachtige dagpauwogen en atalanta's dansen om de laatste bloemen van de vlinderstruik. Veel minder opvallend zijn de winterjuffers. Bruin gekleur

Veluws zand

Rijngrint op Noordzee zand Een jaar natuur presentaties in woorden -  dag 363 Het is druk op Veluwse zand. Duizenden sporen verraden de aanwezigheid van groot wild. Edelhert, ree en vooral wild zwijn moeten hier vanaf de schemering bij tientallen rondstappen. Nog drukker is het met mestkevers. Veel verpletterd onder band of voet maar nog veel meer op en in visitekaartjes van paarden. Gravend en wroetend, ze hebben duidelijk haast om voor het al te koud wordt moeten de kinderkamers gevuld zijn. Maar met al dit gewemel zou je bijna vergeten om eens naar het zand te kijken. Een wonderbaarlijk schouwspel is het eigenlijk. Miljarden zandkorrels van honderden kilometers noordelijk liggen nu hier op de Veluwse hoogten. Meegevoerd met ijzige poolwinden en uiteindelijk hier rust gevonden. Daartussen ligt een bonte collectie van prachtige afgeronde steentjes. Wittig kwartsiet, rood graniet en groenig gabbro, van alles ligt er door elkaar. Veel te zwaar om met de wind hier terecht gekomen te zijn

Dennenvoetzwam

Dennenvoetzwam Een jaar natuur presentaties in woorden -  dag 362 Al vele jaren noemt  men mij huis bioloog. Een wat bijzonder beroep. Je kan er niet naar solliciteren. Op een blijde dag wordt je wakker en wordt je er voor gevraagd. Eens was ik het voor een Zwitsers-Nederlands wandel hotel. Met gasten heerlijk wandelen en ondertussen stem geven aan steen, steenbreek en steenheggemus. Maar ook in Nederland kent men deze titel. De Vrije Academie bijvoorbeeld, als huisbioloog werkend als docent. En het blad Noorderland waar een schrijver ook vraagbaak is voor, in mijn geval, de meest leuke vragen. Van drol tot veer, van bloem tot zwam. Zo rolde er vandaag een bizar bord in mijn brievenbus. Bruin, een dikke gele rand en ogenschijnlijk achteloos weggesmeten in het bos. Het blijkt een killer in een liefdevolle vermomming te zijn. Een schimmel die maar een klein wondje in een wortel nodig heeft om binnen te dringen en zijn verwoestende werk te doen. Honderden draden beginnen in rap tempo de b

IJstijd souvenirs

Kraaiheide Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 361 Morgen mag ik een  studiedag over ijstijd souvenirs gaan verzorgen voor de Vrije Academie. Geen zwaar beladen onderwerp over tonnen hunebedstenen en kilometers lange stuwwallen. Ook dekzanden en pingo'ruïnes komen maar zijdelings aan bod. De groene draad is wat er nu leeft, bloeit of rond scharrelt in de natuur. Fossiele stuifmeelresten en micro fossielen vertellen wat er toen was en dat kunnen we vergelijken met het heden. Hebben we in Nederland na meer dan 10.000 jaar nog levende souvenirs? Hoort de Noordse woelmuis daar bij? Al zijn soortgenoten leven in noordelijke streken maar onze noordse woel heeft zich ontwikkeld tot een genetisch herkenbare Hollander. In Drentse heidevennen leeft nog een soort geelgerande waterkever met een ijzige voorliefde. Direct na het terugtrekken van het landijs zal deze in Nederland gearriveerd zijn maar op of onder het ijs kan het beestje niet leven. Kraaiheide dan. Voorkomend vanaf Nederl

Amerikanen

Amerikaanse eik - foto Native Plant Trust Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 360 Nederland moet terug naar zich zelf. Een kreet van wereldvreemde politieke partijen die al vaker terugkwam in deze blogserie. Exoten het land uit. We mochten willen dat we dat zouden kunnen. Elke avond ligt ons bord vol met exoten. Neem alleen de aardappel. Eens meegenomen uit Midden- en Zuid-Amerika. Of popcorn. Ook mais is een Amerikaan. Goed, dan een blikje tomatenpuree. Ook al met Amerikaanse roots. Hongaarse paprika? Onzin, gewoon Amerikaans. En die verfoeide sigaret? Tabak komt echt uit de Nieuwe Wereld. En als ik de  deur uitstap, het eerste wat ik zie als "onkruid" op het Tilburgse trottoir: harig knopkruid. Zo wild als het maar kan en toch een exoot uit de prairies. Vandaag waren we in onderhandeling over een boshuis. Grootste uitdaging: de honderden vierkante meters om het huis zijn volledig overgenomen door de Yankees. Meer dan vijftien meter hoog en met een formidabele stamo

Gore stinkerds

Groene schildwants Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 359 In de natuur is het eten of gegeten worden. Ook onze verre voorouders stonden geregeld op het menu van Afrikaanse leeuwen of in latere tijd van een verstoorde holenbeer. Wij ontwikkelden wapens en het gebruik van vuur om ons te verdedigen maar als je dat niet kunt of hebt moet je wat anders verzinnen. Pantserplaten, stekels of een dikke bast zijn natuurlijk zeer effectief maar dat vergt wel een enorme investering in materiaal en gewicht,. Veel eenvoudiger en minstens zo goed is chemische oorlogvoering. Planten zijn ermee begonnen. Oneetbaar worden door toepassingen van bittere stoffen op zelfs zware vergiften. Omdat knagers hier steeds beter bestand werden betekent dit een oneindige wedloop. Het kan ook anders. Tijm, hondsdraf en marjolein ruiken en smaken gewoon vies. Met name zoogdieren zijn daar bijzonder gevoelig voor. Lekker stinken blijkt effectief. Grote gore stinkers hebben we in Nederland niet, daarvoor moet j

Witvlakvlinder

  Rups witvlakvlinder - foto Alex Glazenborg Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 358 "Oet Grunn" kwam enkele dagen geleden een prachtige rups aan gekropen. Af en toe wat versnellend, hier en daar wat knabbelend aan allerlei boomblaadjes en na de grote rivieren tot rust komend in mijn brievenbus. Zijn of haar herkomst was een braamstruik in de tuin van mijn gewaardeerde ex-collega Alex Glazenborg. Samen vormden wij eens een bizar duo senior beleidsambtenaren. In formaat scheelden we weinig, in omvang iets meer maar waar hij de bedachtzame planoloog was (en is) werd ik vooral gekarakteriseerd als doener die eigenlijk niet echt paste in de cultuur van een gemeentehuis. Ondanks al die verschillen werden het zeven vette jaren die we samen in Slochteren doorbrachten. Maar ik dwaal af. De blog van vandaag begon met de rups van de witvlakvlinder. Eén van de meer dan 2200 soorten nachtvlinders van Nederland en behorend bij de spinneruilen. Vrouwtjes van deze vlinders kunnen n

Buxusmot

  Buxusmot - foto Marlies Jansen Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 357 Ook vandaag een "gast onderwerp" in mijn blog. Marlies Jansen liet de buxusmot vanaf haar buitenlamp naar Tilburg fladderen. Hoewel het goede vliegers zijn is meer dan een paar honderd meter toch echt wel veel voor deze vlinder. In 2005 dook deze Oost-Aziaat voor het eerst op in Duitsland. Waarschijnlijk meegekomen met plantgoed was het een kleine stap om de grens over te steken. Nederlandse boom- en struikkwekers werken intensief samen met Europese collega's en een "kruisbesmetting" is dan ook zo gebeurt. Vanaf 2007 begon de opmars in Zuid-Nederland en inmiddels zijn alle uithoeken bereikt. De zwart gerande vlinder is alleen maar geïnteresseerd in zijn of haar partner maar de rups is een echte veelvraat. Groot voordeel is wel dat alleen buxusblaadjes op zijn menu staan. Is dat op? Dan rest de rups niets anders dan zijn kopje te buigen en zijn lichaam aan te bieden aan wie er maar

Groene soep

Groene soep on Groningen (foto Reinier Muntjewerf) Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 356 Vandaag een onderwerp voorgesteld door Reinier Muntjewerf. Hij zag afgelopen week groene soep waar normaal zwart water vanuit het Noord-Willemskanaal door de Groninger grachten richting Reitdiep stroomt. Geen erwtensoep maar meer de kleur van een heerlijke courgettesoep waar een scheut room aan toegevoegd was. Vermoedelijk was het groen afkomstig uit het Paterswoldsemeer. Een ondiepe verveningsplas waar de watertemperatuur tijdens de hittegolf van de afgelopen weken fors opgelopen was. En dat betekent hoogtij voor miljoenen eencellige groenwiertjes. Gevoed door het fosfaat- en stikstofrijke water werd er gegroeid, gedeeld en vooral gezweefd. Lekker in de bovenste waterlaag zodat ze al het beschikbare zonlicht op konden vangen en omzetten in suikers. In een artikel van Koidream wordt uitgebreid beschreven hoe deze "zweefalgen" ontstaan. Hun celmembranen zijn electrisch geladen

Leermos

Soredieus leermos Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 355 What's in a name? Korstmos is nog tot daar aan toe. Sommige zien er uit als een korst dus dat deel klopt voor die soorten. Maar mos? Een korstmos is echt geen plant en zeker geen mos. Bladgroen zit er wel in maar dat zijn minuscule algjes of blauwwieren zonder blaadjes, stengels of sporenkapsels. Nog gekker wordt het met leeermos. Met enige fantasie lijken ze op een klein stukje leer. Achteloos weggeworpen en terecht gekomen op schrale zandgronden. De flapjes hebben echter nooit aan een beest vastgezeten. En ook dit is geen mos maar een op de grond groeiend korstmos. Deze soort, soredieus leermos, is de meest algemene. In wegbermen, begraafplaatsen en zelfs tuinen oelt dit korstmos zich thuis. De naam "soredieus" slaat op de vlekken (soralen) aan de bovenzijde waarmee het korstmos zich kan voortplanten. Feitelijk worden er kleine korreltjes schimmel met wat blauwwiertjes afgesnoerd waaruit eens een nieuw l

Vlinderpassie

Klein koolwitje Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 354 Mensen hebben wat met vlinders. Vlinders in je buik, als een vlinder zo vrij tot sterven als een vlinder op het water met vleugels van papier. Zomaar wat spreekwoorden en een bekende tekst van Boudewijn de Groot. Vlinders hebben echter niets met mensen alleen heel veel last. Verdroging, vermesting, verzuring, alles bedreigt de vlinderstand. Het enige waar ze blij van worden zijn vlindertuinen en vlinderstruiken. Voedsel in overvloed en heel soms zelfs wat prachtige waardplanten voor hun rupsen.  Het jaar 2020 wordt in de vlinderannalen een jaar om snel te vergeten. Onze meest bedreigde dagvlinder, de kleine heivlinder, beleefde misschien wel zijn laatste jaar. Distelvlinders bleven en masse weg uit Nederland, de kleine vos was eens zo talrijk maar wordt steeds minder gezien. De paar dagvlinders die het wel goed doen zoals boomblauwtje, dagpauwoog en atalanta maken niet goed wat we deels door eigen schuld moeten missen. Ge

Zwammige boskip

  Zwavelzwam Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 353 Op excursie met cursisten is elke keer weer verrassend. Vandaag mocht ik met een groep van Hovo Brabant naar de omgeving van het Belversven in het zuidwestelijk deel van de Natura 2000 gebied "Kampina" (Oisterwijk). Het thema was "Verstikte Natuur" en dus zochten we naar bewijzen van stikstofdepositie op dit gebied. Verbraming en plakkaten van het mos grijs kronkelsteeltje passeerden de  revue. Maar 16 paar ogen dwalen uiteraard rond en zo werd een geweldig mooie zwavelzwam gevonden. Als meestal aan de voet van een zwaar beschadigde eik maar deze eenjarige elfenbank wordt ook gevonden op wilg, robinia en kers. Ondanks zijn schoonheid is het een echte killer. Toeslaand als de boom gewond is, in de houtvaten kruipend en zo de boom verstikkend. Engelsen kennen zwavelzwammen als "chicken of  the wood". Niet vanwege gekakel rond het middernachtelijke uur maar omdat de jonge zwammen een textuur en sma

Verwoestende exoot

  Watercrassula (foto Wikipedia) Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 352 Nederland is al duizenden jaren een handelsnatie. Varend over de wereldzeeën werden zilver en specerijen aangevoerd maar soms ook alles verwoestende exoten. Ongewenste vreemdelingen waartegen elk wapen verschrompelde tot een proppenschieter. In de Gouden Eeuw was het de paalworm. Geen slijmerige kruiperd maar een geniepige boorder. Verborgen in scheepsrompen, de twee schelpen diep ingebed in het hout van machtige galjoenen. Alleen een inlaat en uitlaat siphon steken af en toe even naar buiten voor een slokje voedselrijk zeewater. Maar ook om zaad- en eicelletjes los te laten. Toen dat eenmaal in Nederland gebeurde was het gedaan met houten havenhoofden en houten wierdijken. Miljoenen dukaten schade was het gevolg. Nog veel erger was dat de algehele Nederlandse waterverdediging als een kaartenhuis ineen stortte. Hebben wij er iets van geleerd? Niet veel blijkt wel als je rondloopt langs Neer'lands venn

Raadsels rond knoppergallen

Knoppergal op zomereik Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 351 De hittegolf is voorbij en de herfst klopt aan de deur. En hoewel gallen het jaar rond te vinden zijn breekt nu de tijd aan voor veel grotere blad- en knopgallen op eiken. Gister was dat al te goed te merken in Tilburg. Bladeren van zomereiken zijn gewoon zwaar van de duizenden satijnen knoopjesgallen, plaatjesgallen en lensgalletjes. En als er dan ook nog een paar galappels en stuitergallen tussen zitten wordt het helemaal een droevig gezicht. Maar de boom leidt er niet onder, in tegendeel. Het blad blijft gewoon groen ondanks het feit dat er een continue sapstroom richting de gallen en hun bewoners gaat. Nog opvallender zijn de duizenden knoppergallen op afgevallen eikels. Totaal verwrongen en vergroeide napjes omhullen het jonge eikeltje bijna geheel. Ook in deze gal leeft een larfje van een bladwesp. Over enkele maanden zal zij uitkomen en dan begint het grote raadsel. Galwespen op eik hebben altijd twee versch

Slakrups

Slakrups Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 350 Iedereen kent het, je ruikt wat, je ziet wat en meteen start een film uit het verre verleden. Geuren die doen denken aan een heerlijke maaltijd bij opa en oma,. Bessenstruiken die herinneringen oproepen aan een eerste keer meehelpen met de oogst en in al mijn  onhandigheid deze ook nog half geplet aangeleverd. Zo heb ik het ook met slakrupsen in augustus en september. Niet het nachtvlindertje die eerder vliegt maar juist de rups, Een echte fijnproever die gaat voor zomereik hoewel ze soms ook overstappen op beuk of Amerikaanse eik. Pootjes en kop zitten verborgen onder het lijf zodat het dier voor mogelijke predatoren niet lijkt op een smakelijke rups. Hoewel ik ze al jaren kende was het toch de Groen & Doen rupsencursus in 2014 die dit bizarre beestje voor altijd gekoppeld heeft aan mijn mede docent en internationaal bekend rupsen kenner Jeroen Voogd. Hij was het die mij wees op al die door sluipwespen van een ongewenst ges

900 beestjes

  Groene schaduwwants Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 349 Tuintellingen zijn helemaal in. Zeker in de heftige corona periode moesten we verplicht thuis blijven en dat gaf heel veel tijd voor uitgebreide speurtochten in de tuin. Vogellijstjes werden ingevuld, onkruiden geteld en passerende vlinders kwamen in de digitale lijsten. Sommige biologen pakten het nog serieuzer aan. Strooisel werd gezeefd om minuscule springstaartjes te vinden. Met klopnetten werd de klimop gegeseld om stofluizen en klimopkevertjes te zoeken. Maar ook na zonsondergang werd doorgewerkt. De batdetector ging aan en wat bleek? Niet alleen dwergvleermuisjes zagen onze tuin als ideaal jacht gebied maar ook laatvliegers en grootoorvleermuizen. Met de nachtvlinderlamp steeg echter het aantal waargenomen soorten explosief. Voor vlinders lukte het goed om alles te benoemen maar voor dwergcicades, sluipwespjes en vliegen werden kenners gezocht en gevonden. En na vijftien maanden tellen werd gisteravond het 90

Heide

Struikheide - Ballooërveld (Dr) Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 348 De grote stille heide, romantiek geschilderd in paars met in het beeld ook een herder. Leunend op zijn staf, twee border collies aan zijn voeten, voor hem een zee van witte wolletjes. Helaas, dit beeld bestaat bijna niet meer. Gescheperde kuddes kunnen niet meer uit en de paarse heide blijkt een groot deel van het jaar gewoon bruinzwart. Tenminste als de vergrassing niet toegeslagen heeft. Dan is er niets anders dan een vlakte met wuivende pijpenstrootjes en bochtige smele. Gelukkig zijn er nog steeds gebieden waar de heide in augustus gewoon paars kleurt. Het Balloërveld, de Sallandse Heuvelrug en de Hoge Veluwe zijn maar enkele voorbeelden. Ruim 5500 jaar geleden was er echter helemaal geen heide. Alleen op open plekken in het eiken-berkenbos waren wat plukjes struikheide te vinden. En op de groeiende hoogvenen in het noorden en oosten was dopheide aanwezig. Pas toen de eerste landbouwers het bos gingen

Zomeracademie insecten

Zomeracademie insecten Een jaar natuurpresentaties in woorden - dag 347 Natuurbeleving door intensieve natuurstudie. Leren kijken en herkennen. Twee doelen die in elke veldcursus weer terugkomen. Deze week was dat de Veldcursus Drentse Insecten voor de Seniorenacademie Noord-Nederland . Een gezelschap van bijzonder gemotiveerde lieden verdiepten zich drie dagen in de wonderlijke materie van de entomologie. Springstaarten ontdekkend die geen insecten bleken te zijn. Mijnwerkers volgend op hun smakelijke tocht tussen boven- en onderkant van een blad. Fanatiek staan schudden aan een boom en dan alles wat er uitvalt opvangen in een klopnet. En dat alles met voortdurende de kreet: "POTJE!!!" gevolgd door een triomfantelijk gezicht als weer een nieuwe kever, graafwesp of zweefvlieg gevangen was. Dat er af en toe wat ontsnapte bleek een opluchting. Niet nog meer variatie, nog meer nieuwe soorten. Ondertussen werden verhalen verteld over onzichtbare relaties tussen insecten en hun om