Licht op het Veen

Bijna horizontaal scheren zonnenstralen over het drijfnatte veen. Pijpenstrootje licht geel glanzend op, daartussen het zachte groen van veenmos en diepzwart water. Een venster op het verleden van de Smilder Venen lijkt wagenwijd open te staan.

Witterveld

Het Witterveld is één van de laatste nog levende hoogveenreservaten in ons land. Alleen onder strikte voorwaarden mag de slagboom en de dreigend rode vlag gepasseerd worden. Het gebied ligt direct achter de Asser schietbaan en defensie gebruikt het terrein als opvang van mogelijke afzwaaiers. Daarvoor was het laatste nog resterende veen bijna drooggelegd door gravende dwangarbeiders en opstijgende zweefvliegers. Voor de cursus Licht op het Veen (IVN Zuidlaren) werd toestemming gegeven voor een korte kennismaking met dit bijzondere terrein. Als contrast werd daarna een bezoek gebracht aan het laagveenreservaat Rottige Meente (Nije Trijne / Munnikeburen, Fryslân). Twee totaal verschillende gebieden met veen als verbindend element.

Pijpenstrootje, Witterveld

Hoogveen-veenmos, Sphagnum magellanicum, Witterveld

Kleine Veenbes, Witterveld

Soppend lopen twintig cursisten in ganzenpas door het ongelijke terrein. Gelaarsde voeten verdwijnen bijna tot aan de knie in het donkere water om vervolgens tientallen centimeters hoger op een pijpenstrootjes horst tot rust te komen. Langzaam probeert het veen zich te herstellen van diepe wonden die geslagen zijn door vervening en wanbeheer uit de vorige eeuw. Waar de veenlaag niet afgegraven is heeft verdroging toegeslagen. Meststoffen zijn ingewaaid en kapmeeuwen hebben voedselarme plassen verrijkt. Maar het veen leeft weer! In de vorige eeuw heeft de gemeente Assen oprukkende boomgroei een halt toegeroepen, het gebied begraasd en tankgrachten gedempt. Water mag blijven staan en veenmossen krijgen weer een kans. Het bordeaux rode Hoogveen-veenmos (Sphagnum magellanicum) is helemaal terug. Kleine Veenbes slierten slingeren zich tussen pollen Lavendelheide door.

De Rietvink, Rottige Meente

Schoepenrad De Rietvink, Rottige Meente

Legakkers, Rottige Meente

Hoe anders is het in het laagveenreservaat Rottige Meente. Watermolen De Rietvink, met zijn gastvrije beheerders Rolf en Lia, staat te pronken in een grauwe regensluier alsof de tijd heeft stil gestaan. Zijn wieken waken als wachters over het veen. Water mag hier volop aanwezig zijn maar het gebied moet niet veranderen in een uitgestrekte plas. Legakkers, waar eens veenarbeiders hun kletsnatte werk verrichten, blijven boven water dankzij deze molen.

Moerasbos, Rottige Meente

Rimpelende Melkzwam, Rottige Meente

Langs de randen van sloten en legakkers staan nog wat restanten van een zomerse bloemenweelde. Grote Watereppe en Moeraseppe tooien zich met droge vruchten. Zelfs het Zwart Tandzaad is al uitgebloeid. Paddenstoelen als Rimpelende Melkzwam en Moeraszwavelkop zijn overal op de venige bodem te vinden.

Rups Sneeuwbeer, op Waterzuring, Rottige Meente

Schietmot (Anabolia nervosa), Rottige Meente

Op een Waterzuringblad kruipt een dikke en door de gestage regen natte rups van een Sneeuwbeer. In het komend voorjaar zal dit bijna zwarte beestje veranderen in een oogverblindend witte nachtvlinder. Laatste Schietmotten dansen over het pad. Nog even opvallen voor een passerende partner, eitjes afzetten in het water en dan is het ook voor hun gebeurd.

Licht op het Veen, met drie avonden en deze excursie biedt een bijzondere kennismaking met een oerhollands landschap.