Verborgen leven van bomen

Mysterieus mosbos, La Gomera

Mistflarden zweven door het bos. Klauwachtige takken grijpen in elkaar. Groene mantels van mos stijf tegen de takken gedrukt. Aardse geuren vullen de lucht. En dan wordt de stilte doorbroken door een zuchtje wind. Een zacht geluid golft om je heen. De Ents, het bomenvolk van Tolkien, komen in beweging, rukken op op en sluiten je in.

Bomen zijn mysterieus. Ouder dan mensen ooit zullen kunnen worden. Schijnbaar vast geklonken aan hun plekje aarde laten ze de tijd met vallende bladeren langs hun bast naar beneden glijden. Soms tegen de verdrukking in groeiend, soms schijnbaar verslagen maar steeds weer terugkomend. Elk perceeltje wat wij even niet nodig hebben veranderd  in bos. Onze houding tegenover bomen is altijd ambivalent geweest. We slaan ze tegen de vlakte, verbranden ze om akkergrond te krijgen maar tegelijkertijd kunnen we er ook niet zonder. Directe leverancier van voedsel en indirect van broodnodige rust in deze hectische wereld. En onzichtbaar als producent van zuurstof en opslagplaats van miljarden liters water. 

Peter Wohlleben heeft in 2015 letterlijk een boek gevuld met "het verborgen leven van bomen"(in 2016 vertaald door Bonella van Beusekom en uitgegeven door A.W. Bruna Uitgevers). Voor een botanicus zeker een inspirerende titel. Al heel lang weten we dat er meer onder de zon is dan onze beperkte blik kan zien. Bomen die met vluchtige terpenen of etherische oliën aan hun buurman laten weten dat er grote of kleine knagers op komst zijn. Weglopen kan uiteraard niet maar voor chemische defensie is dat ook niet nodig. Volwassen sparren maken het zaailingen zo lastig dat ze alleen maar goed kunnen kiemen op een totaal verrotte boomstomp. In eiken- en beukenbossen zie je vaak complete bataljons jongeren klaar staan om, soms na tientallen jaren, het vaandel over te nemen van een oudere, instortende garde.

Boomlijk, gesneuveld maar nog stoer overeind, Oudemolen

Een hartje, symbool van gevoekens voor ons, voor de boom het sluiten van een wond

Berken, wit om zo opwarming in een koude winter tegen te gaan en vol van anti-virale betuline

Voor communicatie zijn twee partijen nodig die bewust boodschappen versturen of ontvangen. Hierop kan een actie volgen, vrijwel altijd gekleurd door emoties. Peter Wohlleben gebruikt graag menselijke gevoelens om het leven van bomen te beschrijven. Onderlinge hulp om een gewond exemplaar in leven te houden. Het opvoeden van zaailingen of juist het ontsporende alleen op de wereld gevoel als wij een boom buiten zijn bos planten. Pijn die bomen lijden als de bliksem inslaat, takken afgerukt worden, rioolbuizen door zijn wortels geperst worden.

Getekend door het leven met sporen van klimop

Schrijvers gebruiken beeldspraak om hun verhaal te vertellen. Zo moet Wohlleben's boek ook gezien worden. Menselijke gevoelens bestaan niet bij bomen, dat is zelf projectie. Als het bijvoorbeeld gaat over communicatiekanalen noemt hij de hulp van schimmels. Groeiend in een kluwen rond de fijnste haarwortels en voortdurend in contact met de boom. Mineralen en aminozuren doorgevend en suikers ontvangend. Eenkennig zijn ze echter niet. Hun zwamvlok ligt als een netwerk van telefoonkabels door het bos. En dat bomen daarmee met elkaar in contact staan is evident. Bewuste beslissingen en een uitgekiende strategie die bijgestuurd kan worden kennen bomen niet. Maar elke actie lokt wel een reactie uit. We kunnen dat beschrijven, proberen te verklaren maar veel is nog steeds verborgen.

Els met ondergaande zon, Oudemolen

Als we met deze bril op naar Peter Wohlleben's boek kijken is het een absolute aanrader. Zijn ervaring als houtvester en liefhebber van bomen geeft ons een moment om stil te staan bij bomen. Ons te laten aanraken, gevangen in de magie van het grote woud.