Friese stinzenpracht

Jongemastate, Rauwerd

Stoer en ongenaakbaar, Friese kleiklonten, strakke lijnen van eenzame boerderijen en een eenzame kerktoren die een vermanende vinger vanaf een terp de lucht insteekt. Dan draai je van de weg naar Sneek af en sta je voor de oude toegangspoort van de Jongemastate. Daarachter het mooiste bloementapijt ooit denkbaar. Zachtroze, gele spikkels, groen gebladerte.

 Het is voorjaar, de fleurige erfenis van de Friese landadel steekt opnieuw haar kop boven de grond. Letterlijk elke beschikbare centimeter vruchtbare grond is bedekt met bloemen. Lang geleden zijn ze eens meegenomen van verre reizen of als geschenk van machtige buren gekregen. Vertroeteld met compost, paardenmest, beukenblad of afval van de winning van eikenschors kregen ze vaste voet onder de grond. Net als thuis bloeien ze in het vroege voorjaar als de parkbossen nog kaal zijn. Terwijl landheren kwamen en gingen bleven zij als vaste voorjaarsgroet aanwezig.

Vingerhelmbloem, de meest algemene Friese stinzenplant

Holwortel

Bostulp

Martenahuis, Franeker

Er zijn tientallen mogelijkheden om in Fryslân een stinzenroute te rijden. Onze start is is in Rauwerd (Raerd) op de Jongema State. De bewoners zijn al lang geleden weggetrokken, het huis is gesloopt en alleen een statige poort herinnert nog aan het roemruchte verleden. Daarachter wordt de stilte alleen verstoord door rumoerige roeken en een zingende Tjiftjaf. Maar bezoekers hebben begin april geen oog voor deze gevederde gasten. Waar je ook kijkt, alles is bedekt met bloemen. Het inheemse Speenkruid doet dapper zijn best om vanuit de slootkanten omhoog te kruipen maar ze leggen het af tegen de Vingerhelmbloem. Zijn directe familielid, de Holwortel, staat er wel maar ondanks zijn forsere postuur toch minder algemeen. Daartussen staan de echte kostbaarheden van de landheren. Keizerskroon, Italiaanse aronskelk en het juweeltje van de Friese stinzenplanten: de Bostulp. Bijna zedig blijven de bloemen gesloten, een enkele durft het aan om een slip van haar rok even op te tillen.

Stinzenplantentapijt met Holwortel en Bostulp

Breedbladig longkruid

Zomerklokje

De tweede stop is het Martenahuis in de oude universiteitsstad Franeker. Een klein Renaissance paleisje, eens bedoeld als domicilie voor het belangrijke werk. Wonen en ontspannen deden ze op hun eigen state. De huidige beheerders van de bijzondere tuin van het Martenahuis zijn verder gegaan met de oude stinzenplanten traditie. Wat was wordt gekoesterd, wat nieuw is en past wordt binnengehaald. Honderden Bostulpen staan er maar ook Zomerklokjes. Blauwe anemonen strijden om de aandacht naast de Gele anemonen. Maar ook hier wordt het aspect vooral bepaald door letterlijk duizenden bloemen van de Voorjaarshelmbloem.

Poptaslot, Marssum

In Marssum ligt het Poptaslot. Hoewel de tuinen niet of beperkt toegankelijk zijn is een wandeling om het slot, als een korte stop op weg naar de Dekemastate, bijzonder aan te raden.

Dekemastate, droompaleisje in Jelsum

Bostulp

Knikkende vogelmelk

Topper op elke stinzenplantentocht is de Dekemastate (Jelsum). Voor je voeten een zee van Bostulpen, daarachter een werkelijkheid geworden droompaleisje. Je hoort bijna het ruisen van een hoepeljurk als Juliana Houth in 1850 door haar tuin loopt, achter haar het net verbouwde huis waar haar kinderen spelen op het pleintje voor de brug. Haar uitzicht over dit bijzondere lusthof is nauwelijks veranderd, wat was is nog steeds te bewonderen. Knikkende Vogelmelk meldt zich hier als bijzondere stinzenplant, niet één maar honderden.

Martenstate, Cornjum

Haarlems klokkenspel, een bijzondere hybride uit een lang verleden

Voor het Haarlems Klokkenspel moet de koers gericht worden op de enkele kilometers noordelijk gelegen Martenstate (Cornjum). Met zorg en liefde is deze oeroude cultivar van Knolsteenbreek gekweekt, op veel stinzen uitgeplant en vervolgens weer verdwenen. Op mijn tocht was ik net te vroeg om de eerste knopjes open te zien gaan maar dat het goed gaat met dit bijzondere plantje bleek wel aan de vierkante meter blaadjes.

Friese stinzenpracht, herinnerend aan een rijk verleden en begin april op z'n mooist.

Meer informatie: Stinzenflora Fryslân.