Abelstok, van dorpsbos naar mosbos

Kromme Raken bij Abelstok, west van Mensingeweer

Abelstok, wie heeft er ooit van gehoord? Volgens oude sagen was hier de plek waar Abel met zijn polsstok iets te ver over de Kromme Raken sprong. Geen mens zag hem weer maar of dit zo was? Waarschijnlijk stond er gewoon een stok die de doorwaadbare plaats aangaf. Voor KNNV Groningen gaat het echter om het dorpsbosje, zuidelijk van de weg van Mensingeweer naar Wehe den Hoorn en naast het gemaal Abelstok.

Eens een rijke boomgaard, nu bijna oerbos

Rijk fruit, eens voor ons, nu voor de natuur. Schimmels op appel.

Het dorpsbos werd in 1924 aangelegd als appel- en perenboomgaard. Vanaf de jaren zeventig gaat het niet goed met boer en goed. De oude eigenaar overlijd, zijn erfgenaam laat het bos verwilderen en een koper verdwijnt bijna in het cachot. Hippies en hillbillies weten er wel raad mee en maken biologisch zeer verantwoorde moes van het ooft. Maar het plaatselijk gezag houdt niet van appelmoes en biologische peren en stuurt de commune het bos uit. Als tenslotte ook huis en haard afbranden rest er niets dan woeste natuur. Zo rijk gezegend met fruit dat merel en kramsvogel er niet tegen kunnen eten.

Kalkbekertje (Craterium sp), een slijmzwam op perenblad

Groot kalkschuim (Mucilago crustacea), een forse slijmzwam

Twee soorten slijmzwammen, blauwe toverballen van Parelmoerkopje (Lamproderma sp) en een Kristalkopje (Didymium sp)

Rond de vroegere gaarde staan nu wat populieren, wilgen en essen. Deels nog fier overeind, deels neergestort. Weggezakt in de vette zeeklei en overgegeven aan gezwam. Papierzwam, groene schelpzwam en fluweelpootjes zijn nog overal te vinden. Veel kleiner zijn de bizarre slijmzwammen. Geen schimmel maar een microben verslindende slijmige massa die uiteindelijk overgaan in fraai gevormde sporendragers.

Mosbos, oude perenboom in een groene jas

Haarspitsmos

Gebogen vedermos

Abelstok was eens een dorpsbos, het is nu een mosbos geworden. Dat was ook de reden dat Dirk Blok zijn excursie diep het bos in voerde. Boomstronken zijn hier eindelijk eens niet overwoekerd met het overal voorkomende klauwtjesmos. Fijn laddermos hangt als een modieus gewaad over boomlijken gedrapeerd. Op de zware klei groeit op een enkel plekje het bekende gazonmos, door bryologen haakmos genoemd. Veel fraaier is het Haarpuntmos. Groot en met bolle blaadjes die in een fijne punt uitgetrokken zijn. Op steilkantjes groeit een andere klei specialist: gebogen vedermos. Lid van een bijzonder geslacht van topkapselmosjes met een soort van vlag boven op de nerf.

Mogelijk gewone haarmuts

Broedkroesmos, toppen van de stengels met bruine broedkorrels

Wil je het echte mosbos ervaren dan zal je door moeten lopen naar het fruit. Bij de appels begint het al. Donkergroene plukjes staan parmantig op de dunste twijgjes. Veel zijn haarmutsjes, zonder of met oude kapsels en zo niet verder op naam te brengen. Maar er zit ook broedkroesmos. Wil je snel een tak of boom kunnen begroeien dan kost het wel erg veel tijd om te wachten tot sporen rijp zijn. Met ook nog eens de kans dat ze allemaal een andere kant opwaaien en zonder enige overlevingskans een droevig einde tegemoet gaan. Broedkorrels zijn feitelijk niets anders dan een verzameling kiemcellen die afvallen en meteen uitgroeien tot een nieuw mosplantje.

Fraai haarmos, altijd op de grond maar in Abelstok boombewoner

Helmroestmos, op een populier

Achterzijde takje helmroestmos met "flesjes"

Bleek boomvorkje op perenboom

Palmpjesmos op perenboom

Topper is echter het perenwoud. Woest, gekromd, takken naar de grond neigend en helemaal gehuld in groen. Mossoorten die altijd op de grond groeien zoals gewoon sterremos, fraai haarmos en gewone gaffeltand kiezen hier voor een verheven groeiplaats. Palmpjesmos hangt als een wijde mantel om de stammen. En daartussen het kleine grut. Gedrongen kantmos (het bekende platgeslagen sintereklaasmutsmos), meestal algemeen, groeit hier alleen in kleine plukjes. Daartussen het bleek boomvorkje. Een levermosje zonder stengels en feitelijk niets meer dan een gevorkt groen flapje.

Honderd jaar geleden lag hier een door weer en wind gegeselde akker. Niemand zal toen ooit hebben kunnen vermoeden dat hier een mosbos zou verschijnen. Een bedevaartsoord voor bryologen.

Meer lezen over Abelstok? Lees dan "De hippies en hillbillies van Abelstok".