IJzige bouwmeesters

Hondsrug, gezien vanaf de Buunerbult (Buinen)

Geopark de Hondsrug, met als slagzin "Van alle tijden". Een gebied wat zich diagonaal van Coevorden tot Haren uitstrekt en sinds augustus vorig jaar internationale erkenning geniet. Eens een ijzige werkplaats van grondbewerkers, nu een streek waar de recreant met een glimlach rondloopt. Het is als een levend boek waar al meer dan 300.000 jaar aan geschreven wordt. Vooruit bladeren is wat lastig maar terugbladeren is een boeiende bezigheid.

Scandinavische granieten en porfieren, meegevoerd door het ijs

Dala zandsteen, geslepen en gepolijst in Nederland achtergelaten

Metersdikke laag stuifzand als herinnering aan de toendra van het Weicheselien

Op zondag 23 februari stond "IJzige sporen" op het programma van de camping Lente van Drenthe (Gasselte). Een natuurwandeling waar iedereen uitgenodigd werd om op zoek te gaan naar sporen van de ijstijd. Overal te vinden zijn brokken Scandinavisch graniet en vuursteen, meegesleept door tonnen ijs in de tweede ijstijd (Saalien, 238.000 - 128.000 jaar geleden). Maar ook restanten van gigantische zandstormen uit de laatste ijstijd (Weichselien, 116.000 - 11.000 jaar geleden) liggen als een zachte mantel rondom Gasselte en feitelijk over geheel Noord-Nederland.

Niet voor te stellen: 1000 meter ijs bovenop de Hondsrug (deze foto is van de Perito Moreno gletsjer, Argentinië)

Drentsche Aa, een opgevuld oerstroomdal

De ijstijden als bouwmeesters van de Hondsrug. Slijpend, schurend, vermalend. Vijf langgerekte strepen in het landschap die elk bestaan uit enorme hoeveelheden gemalen Noorse rotsen gemengd met zand uit lang vervlogen tijden. Opgestuwd en opgedrukt totdat het ijs zich tevreden terugtrok. Een landschap achterlatend wat er uitzag als een pokdalig modern kunstwerk. Doodijsgaten, waar brokken gletsjerijs, afgedekt met grond, als souvenirs achterbleven en later smolten totdat er een miniatuur maankrater overbleef. Krassen en lijnen, ruggen en oerstroomdalen als mysterieus vlechtwerk in het landschap.

Pingo, eens een gesmolten ijslens uit de permafrost, nu een venig ven

Drouwener Zand, door menselijk ingrijpen weer een stuifzandgebied

Net als bij mensen heeft elke ijstijd bouwmeester zijn eigen stijl. Werkten ze in het Saalien op de Hondsrug vooral met ijs en water, in het Weichselien mocht de wind zijn gang gaan. Gierend over permanent bevroren vlaktes werden karrenvrachten Noordzeezand uitgestort over de Drentse Hondsrug. Doodijsgaten verdwenen, nieuwe kraters verschenen. Nu als later ontdooide ijslenzen die vanuit een continue grondwaterstroom letterlijk omhoog gedrukt werden in de permanent bevroren toendra. Met een keurige Inuit term noemen we ze pingo's.

Vanaf de Leewal uitkijkend op Exloo

Bovenop de Leewal en het Molenveld, Exloo

IJzige bouwmeesters werkten zonder logboek. Neanderthalers kwamen, zagen en verdwenen zonder hun verhaal vast te leggen. Rendierjagers uit de Hamburgcultuur achtervolgden het wild over de Drentsche toendra's maar werden verzwolgen door de tijd. De moderne Drent kwam en kon niets anders dan zich verbazen. De herkomst van kei en zand werd achterhaald, de Buunerbult en de Hondsrug verklaard. Maar de Leewal bij Exloo dan? Is het een esker? Gevormd als tunneldal onder het ijs en gevuld met puin en later bloot gelegd? Of is het toch een windduin uit de laatste ijstijd? Wat we wel weten is dat door werk van eminente geologen als Enno Bregman we steeds meer begrijpen hoe de ijstijden ons landschap vormgegeven hebben.

Verdere informatie: Geopark de Hondsrug: Expeditie IJstijden (verkrijgbaar bij VVV's, musea en toeristische bedrijven)