Natuurblog Natuurpresentaties

Knoppergal Haren Jaren geleden werd door de bekende natuurvorser en Hortusgids Ernst Flentge al melding van gemaakt: de Knoppergal heeft Haren bereikt. Zeer bijzonder want deze gal heeft voor een succesvolle vestiging twee eikensoorten nodig: de exotische Moseik uit Midden Europa en onze inlandse Zomereik. Twee weken geleden werd bij de nieuwe begraafplaats aan de Ebelsweg opnieuw een aantal Knoppergallen op Zomereik gevonden. Galappel Gallen zijn uitgroeisels op planten, veroorzaakt door allerlei organismen. Meestal zijn het mijten, galmuggen, bladwespen of galwespen die een gastheer nodig hebben voor hun jonge broed. Een plant laat zich echter niet zomaar opeten. Het eitje of de jonge knagers worden letterlijk opgesloten in een cel gebouwd van plantenweefsel. Omdat bijna elke galveroorzaker een unieke reactie bij zijn eigen plantensoort veroorzaakt zijn gallen meestal goed op naam te brengen. De meest bekenden zijn de Galappel en de Galnoot, beide voorkomend op blader...

Vliegendoder met prooi Daags na publicatie van Dorst in het Vliegenrijk  waren we getuige van moord in een Harense keuken. Geen begin van een spannende detective, met altijd een goede afloop, maar een strijd op leven en dood. Uitgevochten op het witte aanrecht was eerst niet te onderscheiden wie aanvaller of slachtoffer waren. Ledematen probeerden grip te krijgen, lijven tolden om elkaar heen. Bijten, trappen, alles werd gebruikt om de afloop van het gevecht te beïnvloeden. Minuten leken uren maar uiteindelijk was de strijd snel beslecht. Twaalf poten en zes vleugels werden zichtbaar. Het bleek aanschouwelijk onderwijs te zijn over het leven van de geel-zwart getekende Vliegendoder. Deze graafwesp vangt allerlei vliegensoorten, waaronder deze Huisvlieg maar ook Dazen en Strontvliegen. Niet als smakelijke diner maar als lunchpakket voor hun nakomelingen. Vers is ook bij Vliegendoders van groot belang, als de eitjes uitkomen moet het meegegeven voedsel niet beschimmeld of verg...

Lauwersmeer Donkere luchten ontladen zich boven het Lauwersmeer. Donderslagen en stortbuien geselen het landschap. Maar tussendoor schijnt de zon en dan blijkt het gebied van land en water zich ook in augustus weer te openbaren als een levend natuurmuseum. Lepelaars en paarden Groepen jonge lepelaars, pas geringd met glanzend geel en blauw, komen vanaf Schiermonnikoog naar het Jaap Deensgat om zich barstens vol te eten met Tiendoornige Stekelbaarsjes. Ze hebben het hard nodig voor hun lange vlucht naar de Spaanse moerassen en vandaar naar de West-Afrikaanse overwinteringsgebieden. Hoeveel zullen het overleven? Welke van deze veelvoud aan ringen zullen ooit weer teruggemeld worden? Watersnip Terwijl het blinkend wit verschillende telescopen trekt gebeurt er van alles vlak onder de vogelkijkhut. Jonge Gele Kwikstaarten proberen tevergeefs de aandacht van oudere vogels te trekken. Ze zullen nu echt voor zich zelf moeten zorgen. Maar dan gebeurt het. Lang gesnavelde, bo...

Haren doet stevig mee in de wedstrijd om de titel "Leukste Dorp van Groningen". En dat zullen we weten ook, zelfs de groene kroonjuwelen van Haren gaan er voor. Vanmiddag werd zelfs een voorsprong op de uitslag genomen: een zilveren, gevleugelde guirlande spreidde zich uit over de Onnerpolder. Zou deze voorspelling uitkomen en Haren op de tweede plaats eindigen? We weten het in september. Grote Zilverreiger, Onnerpolder Zeker negen, maar mogelijk nog veel meer, Grote Zilverreigers zetten Haren in het zilver. In de trektijd is het ook voor hen noodzakelijk om de beste plaatsen op te zoeken. En wat is er beter dan de groene poldergordel om Haren heen? Kikkers, jonge muizen en grote insecten zijn er in overvloed. Rond stappend, alleen of in paren, lijken ze toch wat bedachtzamer dan de net iets grotere Ooievaars. Zeker zijn ze kieskeuriger, er wordt niet willekeurig gemaaid en gehapt. En, ondanks de af en toe wat slordig opwaaiende vleugelveren, ze zijn eleganter. Hun gele ...

Keizersvlieg, Lucilia caesar Vliegen zijn er in duizenden soorten en maten. Van vreedzame bestuivers tot bloeddorstige parasieten. Allen zijn het grote drinkers, tanden ontbreken en hun voedsel moeten ze door een "rietje' opzuigen. Sommige zwart zoals onze huisvlieg, andere bont gekleurd zoals vele zweefvliegen. Op veel sympathie behoeven ze niet te rekenen en de vliegenmepper is vaak binnen handbereik. En dat is ook best te verdedigen als het gaat om Regendazen die een wandeling letterlijk tot een kwelling kunnen maken. Maar kijk ze eens recht aan en je bent verkocht. Reflecterend en iridiserend lijken hun ogen op een bijna absurdistisch schilderij. De vrouwtjes hebben bloed van zoogdieren nodig om hun eieren te kunnen laten ontwikkelen. Regendaas, Haematopa pluvialis Voor vleesvliegen als de Keizersvlieg is het niet nodig dat het bloed nog stroomt. Vocht uit dode dieren of mest is hun lievelingsdrank. Roofvliegen zijn hun gehele volwassen leven afhankelijk va...

Tijgerspin Sinds 1980 komen in Nederland Tijgerspinnen voor. Geen harige monsters die jagen op muizen en jonge vogels maar geel-zwarte  spinnen uit het Middelandse Zeegebied. Decennia lang hebben zij er over gedaan om hun leefgebied uit te breiden naar het noorden. Dertig jaar na 1980 zijn ze redelijk algemeen geworden. Vrouwtjes worden van kaak tot achterlijfspunt ongeveer 15 millimeter lang maar lijken door de enorme poten veel groter. Mannen moeten het doen met 5 millimeter maar zijn toch nog voldoende imponerend voor de dames. Tijgerspinnen worden vanwege hun opvallende tekening ook wel Wespspinnen genoemd. Hun webben zijn fors en worden zo opgehangen in het gras dat er geen ontkomen meer aan is voor passerende sprinkhanen, kevers of libellen. Waar het witte laddertje midden in het web voor dient is niet duidelijk. Een platform voor de wachtende spin? Extra versteviging van het weefsel? In ieder geval maakt het de webben van Tijgerspinnen onmiskenbaar. Tijgerspi...

Eexterveld Op 26 mei werd de verrekijker gericht op het Eexterveld als een levend landschap , vandaag is de loupe nodig voor miniaturen in dit unieke natuurreservaat tussen het Drentsche Anloo en Anderen. Waar ploeg en eg in de jaren zestig knarsend tot stilstand kwamen ligt nu de botanische schatkamer van het "Olde Landschap". Blauwe knoop, Kattenstaart, Klokjesgentiaan en Struikheide proberen de bezoeker te verleiden om eens in de oranje wandelroute te volgen. Niet voor zich zelf maar voor hun buren die te klein zijn om op te vallen. Klein Glidkruid De grootste woont op de natste plekken. Klein Glidkruid is familie van o.a. de bekende Dovenetels en gedijd hier prima op op een ondoorlatende keileemlaag. Gestamp en gespetter van koeien is geen enkele probleem. Zaden worden zo verspreid en er ontstaan nieuwe, modderige, plekken waar ze kunnen ontkiemen. Dwergbloem Dwergvlas Voor de echte miniaturen moeten we het iets hogerop gaan zoeken. In augustus zij...

Schiermonnikoog, kwelder In de verte lokt het Willemsduin. Eens het laatste duin van Schiermonnikoog en eindpunt van de kwelder, nu voorbij gestreefd door stuivend zand en een wandelend eiland. Na de broedtijd is het nog steeds het verste punt voor een dagje Schier, nog verder betekent dat de laatste boot mogelijk niet meer gehaald wordt. Schiermonnikoog, Willemsduin Deze natte zomer laat goed zien dat de natuur van Schiermonnikoog zich niet in een harnas van paadjes laat persen. Regenwater heeft paden verbouwd tot nieuwe slenken. Waar eens vaste grond lag verschijnen verraderlijk diepe prielen en kreken. Riet en zeekraal staan naast elkaar om aan te geven dat het gevecht tussen zoet en zout water nog lang niet gestreden is. De mens als bezoeker is hier letterlijk gast in oernatuur. Een landschap getekend in eenvoudige kleuren en open tot aan de horizon. Iedereen is het er over eens dat het gebied van een ongekende schoonheid is. Tegelijk is het ook een weerbarstig gebied. We...

Kameel Lynx en wolf in Nederland. Een ontsnapte poema op de Veluwe. Prachtige krantenkoppen in komkommertijd. En dat terwijl we in de afgelopen eeuwen ons uiterste best hebben gedaan om niet alleen grote roofdieren maar ook alles wat maar enigszins imposant was  af te schieten of buiten de deur te houden. Helaas, het is niet gelukt. Afgelopen zomer zijn ze weer overal gesignaleerd. Ook rond Haren en Paterswolde hebben ze vaste voet onder de grond gekregen. Beren, hyena's, tijgers en zelfs kamelen hebben we in onze achtertuin gekregen. Hoewel gekregen? Verborgen door het nachtelijk duister waren ze er altijd al, ongezien en ongestoord grazend en jagend. Voorzichtig zijn ze te benaderen. En dan blijken ze niet voorzien van machtige klauwen of een stevig gebit. Het zijn zelfs, in tegenstelling tot hun naamgenoten, geen zoogdieren maar insecten. Kamelen, beren en hyena's zijn nachtvlinders die als rups in uiterlijk of gedrag op deze dieren lijken. Een kameel, bijvoorbeeld, h...

Scharlakenbos, Haren Rechtlijnig aangelegd aan het begin van de vorige eeuw is het Scharlakenbos in Haren een oord om gedachteloos te dwalen. Omzichtig laverend om koeienflap en plas wordt uiteindelijk het westelijkste deel bereikt. Diep in de sloot groeit de zeldzame pilvaren, zwarte runderen grazen in het weiland en daarachter ligt de nieuwe begraafplaats. Een bank nodigt uit om na te denken over de zin van dit mooie leven. We eindigen allen aan de overkant van de sloot, zonder brug om terug te keren. Geelbruine plaatjeshoutzwam, doolhof van plooien aan de onderzijde Opgeschrikt door gesnurk van een nieuwsgierig kalf komt de passant weer terug in deze tijd. Waarheen nu? De bank reikt het antwoord aan: volg het doolhof en de ingang wordt teruggevonden. Kronkelend, links en rechts, het wordt een uitdaging. Als het pad gevonden is volgt een tweede aanwijzing. Nu in groen geëtst, wegen kruisen elkaar maar de uitgang is in zicht. Klein Springzaadmineerder Al deze bijzonder...

Russenvegetatie Iedereen die in de jaren zestig opgegroeid is weet het nog. De Russen zouden eens hun ijzeren fort kunnen verlaten! Machtsvertoon in de Noordduitse laagvlakte van ons dappere, toen nog langharige, Nederlandse leger bleek afdoende. Uiteindelijk kwamen de Russen toch niet. Maar fiets nu eens vanuit Haren via Waterhuizen naar Hoogezand. Zodra het fietspad naar het oosten afbuigt lijkt onze collectieve angst toch werkelijkheid te worden. Donkergroen,  laag bij de grond voortkruipend, zijn de eerste pelotons Russen al over de Ebelsweg opgerukt. Niets staat ze meer in de weg, ook in de buitenwijken van Haren zijn al verkenners gesignaleerd. Zwijgzaam, bruin gekuifd, nemen ze ons land over.... Pitrus Het is echter een andere Rus dan die uit de jaren zestig. Pitrus is een grasachtige plant die bij de familie van de bloembiezen behoort. Op veel plaatsen waar landbouwgrond omgezet wordt in natte schraallanden verschijnt Pitrus. Een overmaat aan fosfaat, stikstof...

Moeras en Bos Familie Weemhoff/van der Straaten Even buiten het  dorp Haren, aan de Waterhuizerweg, staat aan de linkerkant een imponerend houten hek. Een beetje verweerd en passend bij de overkant waar de Harense wildernis begint. Er achter een bijna verstild laagveen landschap met een gemaaid graspad. En dan valt het oog op een geel bordje onder een overhangende Schietwilg. Dit is het "Moeras en Bos" van de familie Weemhoff / van der Straaten. Particuliere natuurbeheerders die hun groene huiskamer graag delen met bezoekers. Stap even over het laagliggende draad en je komt in een wereld waar je stil van wordt. Groene Kikker Letterlijk honderden groene kikkers springen links en rechts over het pad heen. Een beetje verbaasd over deze tweebenige fotograaf maar poseren willen ze wel. Overal is water. Langgerekte veensloten verbinden rechthoekige veenputten. Strakke oevers hullen zich in een mantel van bloeiend Leverkruid, Kattenstaart en Watermunt. Een paradijsje voor ...

Pluimvoetbij In mijn blog schreef ik al eerder over solitaire bijen. Een naam die altijd doet denken aan "Alleen op de Wereld" van Hector Malot. Remi die zonder ouders en vriendjes op stap gaat in de boze wereld. Solitair is eenzaam zijn als het gaat om de woning die niet gedeeld wordt met duizenden soortgenoten zoals bij de Honingbij. "Alleen" zijn deze bijen echter zeker niet. Vanaf maart tot ver in de zomer zijn op allerlei plaatsen solitaire bijen te zien die juist als groep lijken te opereren. Makkelijk om een partner te vinden maar ook om het minder vriendelijke lieden juist moeilijk te maken. Heidezijdebij, mannetje Op de paarse vlakten van Drenthe en de Veluwe zijn leuke voorbeelden te vinden van deze samenwerking. Pluimvoetbijen vallen door hun grootte het meest op maar Heidezijdebijen zijn in aantal veel meer aanwezig. Beide zijn het echte koloniebroeders die elk steil kantje weten te gebruiken. En als dat al bezet is wordt er gewoon een onderaar...

Struikheide Parkeer de auto aan de noordkant van het Balloërveld en je ruikt het direct: het is uitverkoop! Zoet, een beetje honingachtig en niet te weerstaan. En omdat het om ruilhandel gaat is het onvoorstelbaar druk. Duizenden, zo niet honderdduizenden geïnteresseerden haasten zich naar dit gebied alsof er te weinig voor iedereen zou zijn. Letterlijk laagvliegend, zonder enig acht te slaan op verkeersregels in de lucht of op de grond storten ze zich op de uitgestalde waren. De keus is beperkt, net als in vroegere Sovjet winkels bepaald het Balloërveld wat er verkocht wordt: heidenectar en voor de fijnproevers nog wat stuifmeel. Voor ons, tweebenige wezens, is het alleen maar genieten van kleur en geur. Wij moeten wachten tot de nijvere werkers de grondstoffen van het veld verwerkt hebben tot pure heidehoning. Maar ga eens zitten en verbaas je over de gigantische drukte rond de lichtpaarse bloemen. Het is maar eenmaal per jaar uitverkoop en nu moet je er bij zijn. Honingbij...

Walstropijlstaart (foto Willem Kolvoort) Terwijl de thermometer met moeite naar de twintig graden kruipt, en de regen met bakken tegelijk naar beneden blijft komen, wordt ons land bezocht door zuidelijke gasten. Geen economische vluchtelingen uit Griekenland maar bont gekleurde fladderaars. Zoals bijna elk jaar zoemen ook nu weer kolibrievlinders door Harense tuintjes. Zeer bijzonder is echter de Walstropijlstaart. Voor het eerst werd deze fraaie vlinder gemeld op 7 mei uit Hoogezand (zie de website van de Vlinderwerkgroep KNNV Groningen / KNNV Oost-Groningen ). daarna kwamen enkele meldingen uit Noord-Brabant, Noord- en Zuid-Holland . Maar vooral de Provincie Groningen blijkt in trek, Winneweer, Lauwersmeer en op 1 augustus zelfs de Papiermolen in de stad Groningen. Willem Kolvoort, illustrator, beeldend kunstenaar en vlinderaar, maakte daar de bijgeplaatste foto. Walstropijlstaarten zijn in heel Nederland zeer zeldzaam maar in sommige jaren worden grotere aantallen gemeld (zoal...