Natuurblog Natuurpresentaties

Amberboom 365 dagen - 150 woorden - dag 22 De laatste dag van september. De herfst is inmiddels met forse penseelstreken bezig om haar kleurenparade zichtbaar te maken.  Groene wingerdslingers veranderen in rode guirlandes en Japanse esdoorns proberen dit nog eens te overtreffen. In Tilburg mag de herfst zich uitleven op een oeroude boom. Niet in levensjaren grijs en de dagen zat  maar zijn voorouders gaan  miljoenen jaren terug. De dino's waren allang verleden tijd toen langs een eilandenrijk, wat we nu kennen als de Middellandse Zee, machtige wouden verrezen. Verschillende verwanten van de laurier maar ook boomheides en amberbomen waren er dominant. Van deze vogelrijke bossen zijn na de ijstijden slechts wat snippertjes overgebleven op de Canarische eilanden. Enkele wilde amberbomen groeien nog in Turkije maar hun nazaten bleken buitengewoon makkelijk te kweken. Langzaam groeiend, aangepast aan droogte en ook nog eens goed bestand tegen hogere temperaturen in het...

Fay en Maui, onze huisgenoten 365 dagen - 150 woorden - dag 21  Twee dagen geleden mocht ik een nieuwe huisgenoot voorstellen. Terecht werd ik er toen op gewezen dat daarmee onze grappige, bijzondere maar altijd lieve huisgenoten gepasseerd werden. Soms nadrukkelijk aanwezig als ze ons aanspreken als voedsel leverancier, vaak onopvallend slapend. Hier zijn ze dan, onze Fay en Maui. In biologentaal Felis sylvestris ssp catus. Twee Britse kortharen die zo hadden kunnen optreden in het Volkskrant artikel van afgelopen week met de veelzeggende kop "houden katten van mensen?" Collega bioloog Midas Dekkers is daar helder over en ook in ons huis kunnen we de vraag positief beantwoorden. Zelfs onze wat peinzend starende Maui kan in de avonduren kopjes komen geven. Maar het hoge knuffelgehalte van Fay lijkt wel gekoppeld aan haar onverzadigbare honger. Zelf achter een prooi aangaan valt niet mee in een helderwitte jas. Alleen een bij het nachtvlinderlaken gevangen fladderaar...

Rozemarijngoudhaan 365 dagen - 150 woorden - dag 20 Natuur om het huis. Eens was het een titel van een IVN groen cursus maar voor ons betekent het genieten van steeds weer verrassende bloemen en beestjes in onze kleine stadstuin. Twee jaar geleden domineerden tegels, een strakke border met een vlinderstruik en twee schuurtjes. Nu ligt er een stadsoase met allerlei mini biotoopjes. Deels beplant met Nederlands groen maar kruiden en fraai bloeiende soorten uit verre oorden zijn ook welkom. En dat betekent dat je soms ook exotische dieren mag verwachten. Vrijdag bleek een rozemarijngoudhaan zich gevestigd te hebben op onze lavendel. Deze prachtige groen en rood metaalglanzend gekleurde kever moet op eigen vleugels hier terecht gekomen zijn anders was het beestje zeker eerder gezien. Naast lavendel en rozemarijn eet deze fransoos ook graag allerlei salie soorten. De doordringende geur en smaak hindert hem of haar helemaal niet. Net als zijn familielid de coloradokever is het een ...

Grote kaardespin 365 dagen - 150 woorden - dag 19 Facebook weet alles. Elk detail van een bericht, elke pixel van een foto gaat door honderden zoekmachines en wordt uiteindelijk opgeslagen in de catacomben. Wat Facebook nog niet wist is dat wij een bijzondere huisgenoot hebben. Tot gisteravond had zij zichzelf ook nog niet voorgesteld. Voor deze kennismaking moest ik wel languit op de keukenvloer. Stil keek ze mij aan met haar bolle ogen, haar enorme kaken en bruine giftanden bewogen zacht over elkaar. Tastend ging één pootje naar voren maar toen ik haar een mensenhand wilde geven werd deze schielijk terug getrokken. Langzaam werd het mij duidelijk dat haar naam grote kaardespin is. Heel wat vriendelijker dan haar wetenschappelijke naam "ferox", de verschrikkelijke. Ze vertelde me uiteindelijk dat ze bij voorkeur 's nachts door ons huis dwaalt. Overdag trekt ze zich terug in haar eigen kamertje,  wevend en kaardend aan haar buisvormige web. Pissebedden eet ze graag ...

Blaasjeskruid 365 dagen - 150- woorden - dag 18 Mijmerend zit ik op de rand van ons vijvertje. Op de waterleliebladeren trekken poelslakken slijmige sporen. Net onder water een warboel van stengels waterpest en fijndradig blaasjeskruid. Waterpest moet je kort houden maar blaasjeskruid is veel bescheidener. Eigenlijk zie je het plantje pas als het water erg helder is. Rustig zwevend zonder grote bladeren en slechts één keer per jaar bloeiend met een knalgeel, boven water uitstekend boeketje. En toch bedriegt de rust. Geen moment ontspant blaasjeskruid zich. Altijd alert en elke val op scherp. Het is een jager op klein wild. Overal waar zijn stengeltjes kunnen rijken gaan kleine fuikjes open. Elke watervlo die iets te dichtbij komt en de stijve uitstaande haartjes op de fuikrand beroert is de klos. Met een naar binnen gerichte boer wordt het mini kreeftje naar binnen gezogen. Tijd voor een laatste afscheid is er niet meer. Reddeloos verloren en tot voedsel dienend voor het blaasjes...

Kopjes bekermos (Cladonia fimbriata) 365 dagen - 150 woorden - dag 17 Korstmossen hebben iets intrigerends. Vermoedelijk behoren ze tot de alleroudste landrotten en waren aanwezig lang voordat Cooksonia als eerste plant zijn sporenkapseltje de lucht instak. Maar wat pas echt tot de verbeelding spreekt is dat elk korstmos bestaat uit twee wezens die samen letterlijk één kunnen zijn. Kleine wiertjes als suikerfabriekjes en schimmeldraden als bouwstenen. En toch zijn dit niet de eerste gedachten die bij mij opkomen als ik het intrigerende van korstmossen moet verklaren. Misschien is het wel omdat ze zo tijdloos lijken te zijn. Ze blijven maar doorgroeien en niets lijkt te verouderen of te vergaan. Zeker bij de bekermossen is dat het geval. Tientallen jaren geleden werd op de locatie van deze foto een eerste bekertje gevormd en die zal jaar op jaar schimmelsporen aan de randjes afgeven. Elk jaar komen er meer bij en zo ontstaat een waar bekerfeestje. Bij andere soorten getooid met...

Eikenuiltje, vanmorgen in de nachtvlinderval en nog redelijk algemeen 365 dagen - 150 woorden - dag 16 In 1962 publiceerde Rachel Carson haar verontrustende boek "Silent Spring". Vissen en kikkers stierven door waterverontreiniging, korstmossen verdwenen door luchtverontreiniging. Het werd stil in de natuur doordat vogels geen insecten als voedsel konden vonden. Hoewel we volop ingezet hebben op natuurbescherming is het bijna zestig jaar later nauwelijks beter. Vandaag werd door Nature Today nogmaals aangetoond dat ook in Nederland insecten verdwijnen door o.a. versnippering van leefgebieden, verdroging, vermesting, vervuiling en klimaatverandering. In Drenthe en Brabant werden twintig jaar lang gegevens verzameld. Wantsen en haften wisten zich in Wijster en de Kaaijstoep bij Tilburg nog redelijk te handhaven maar kevers, schietmotten en nachtvlinders gingen dramatisch achteruit. Opmerkelijk genoeg waren het bij de nachtvlinders vooral soorten die als rups van kruiden...

Gewone velduil op suikerwijn 365 dagen - 150 woorden - dag 15 Herfst. Bladeren beginnen te verkleuren, meerjarige planten bereiden zich voor op hun winterrust en eenjarigen lijken wel een laatste bloeispurt in te zetten. Dat is het moment dat de stropers klaar staan. Niet met lichtbak, strik en geweer maar met een grote kwast. Met forse halen schilderen zij verleidelijke geuren en smaakjes op bomen en stenen. Hun doel: nachtvlinders verleiden neer te strijken bij het lekkers en dan slaan ze toe met hun camera. Op Facebook zijn ze te volgen in groepen als "Nachtvlinders" of op de pagina van nachtvlinderauteur en rupsenspecialist Jeroen Voogd. Maar u kunt het ook zelf. Een fles wijn mengen met een gelijke hoeveelheid suiker is de eenvoudigste manier. Na een dag of vijf is alles opgelost en kan het spel beginnen. Nog effectiever is appelstroop vermengd met veel suiker, bananenprak en drab van een hooggistend biertje. Ook dit moet even staan tot het gist en heerlijk beg...

Reuzenzwam op Amerikaanse eik 365 dagen - 150 woorden - dag 14 Zondagmiddag, bijna is de astronomische herfst begonnen maar de nazomerzon verwarmt lijf en leden. Ondanks de droogte begint het najaarsensemble van paddenstoelen voorzichtig tevoorschijn te komen. Een eerste aardappelbovist, en wat parelstuifzwammetje kijken verlegen vanuit hun bladerjasje naar buiten. Hoe anders zijn de reuzen. Pronkend met enorme hoeden, sommige glanzend in de zon en bijna triomfantelijk trompetterend. Het zijn dan ook echte kampioenen. Reuzenzwammen die jaren geleden de verdedigingswallen van beuken en Amerikaanse eiken moeiteloos doorbroken hebben, Van onopvallende schimmeldraden zijn ze uitgegroeid tot kluwens die klaar zijn om een volgend leger de wereld in te sturen. En dat gaat niet zachtzinnig. De bast van hun gastheer splijt, tientallen hoeden stulpen naar buiten en vormen miljoenen sporen. Voor de boom betekent dit een laatste stuiptrekking. Niet van de zwam maar van hun eigen leven. M...

Buxusmot, melanistische vorm 365 dagen - 150 woorden - dag 13 Laatst viel mijn oog op een wel heel bijzonder bericht. Het net verbouwde Naturalis, Neerlands museale trots, had alleen maar witte buxusmotten. Nu willen tuinliefhebbers graag van hun buxus opvreters af en mag dus verwacht worden dat dit Leidse museum dagelijks zakken vol doodgespoten buxusmotten zou ontvangen. Dat ze er inmiddels veel van hebben bleek uit de bijgeplaatste foto. Een lade vol met keurig opgezette vlinders maar geen enkele melanistische vorm. Ook bij ons in de tuin zijn deze een stuk zeldzamer. In alle zomerse en nazomerse nachten dat het vlinderlaken gestaan heeft kwamen er slechts twee zwartjes langs. Hoewel zwart? Het is meer een donkerbruin met twee witte stipjes en wat parelmoerglans. Verschillend gekleurde vlinders van één soort komen wel vaker voor. Meest bekende zijn de peper-en-zoutspanners die in wit, donker en alles daar tussenin voorkomen. Grote wintervlinders en schimmelspanners gebruiken e...

Kaasjeskruidroest, op muskuskaasjeskruid 350 dagen - 150 woorden - dag 12  Vroeger keken we vol verwachting uit naar de maand september. Dan brak de paddenstoelentijd aan. Rood met witte stippen en natuurlijk cantharellen waar we in de zestiger jaren nog zonder gewetensnood een mand vol van plukten. Tegenwoordig zijn velen zich bewust dat paddenstoelen het gehele jaar te vinden zijn. Voor mij is het altijd leuk om op zoek te gaan naar de allerkleinste vruchtlichaampjes van deze schimmels. Miniatuur zwammetjes op een afgevallen katje van een els bijvoorbeeld. Maar ook roestschimmels zijn enorm gevarieerd. Altijd in levende planten groeiend en alleen te vinden als er sporen gevormd worden. Vorige week kwam ik kaasjeskruidroest tegen. Massaal sporulerend op de achterzijde van bladeren groeiend aan muskuskaasjeskruid. Wat je ziet is een voorbereiding op de winter. Vlak voor het afsterven van de bladeren worden dikwandige sporen gevormd. In het voorjaar ontkiemen ze en zal er een ...

365 dagen - 150 woorden - dag 11 Reconstructie Hollandse opossum - Maastrichtidelphis merismetii (Natuurhistorisch Museum Maastricht) Ontsnapte wallabies horen bij het geliefde komkommernieuws. Dat Nederland, of wat nu tot ons grondgebied hoort, eens een florerende groep buideldieren heeft gehad is echter nauwelijks bekend. Vlak voor de enorme inslag van een meteoriet, die een einde zou maken aan het dino tijdperk, was er een landverbinding met Noord-Amerika. Buidelratjes (Opossums) zullen van boom tot boom hoppend uiteindelijk terecht gekomen zijn in gebieden die nu behoren bij West-Europa. Daar zal op een noodlottige dag een opossum verdronken zijn. Uit een boom gevallen, meegesleurd door een rivier en tenslotte in de warme koraalzee terecht gekomen. Wat van hem of haar over was zakte weg in een klei-kalk prut. Tientallen miljoenen jaren verstreken, de prut verharde tot mergel en uiteindelijk zou de mens deze steen gaan gebruiken. Zo werd in 2002 een kiesje gevonden van ons...

Ruigtelieveheersbeestje 365 dagen - 150 woorden - dag 10 Leven als Brabander is Bourgondisch genieten. Boven de rivieren lijkt Brabant één grote varkensstal maar in werkelijkheid ligt er een rijk geschakeerde kralenketting van natuurpareltjes over en rond deze provincie. Zelfs in de stad zijn soorten te vinden die voor een noorderling nieuw zijn. Vandaag was het de beurt aan het ruigtelieveheersbeestje om mij te verrassen. Vanmiddag was er tijd over  om te rond te struinen in de Drijflanen. Een nieuw natuurgebiedje tussen Tilburg en Reeshof met een rijke variatie aan bos, vergraste hei en ondiepe poeltjes. Na wat gezwiep met het sleepnet en diepzinnig getuur in een witte sorteerbak viel mijn oog op een miniatuur kevertje. Slechts 4 millimeter groot, zwart gestipt op een rood veld en een fraai gelijnd halsschild. Niet mooi rond als een zevenstip maar wat langwerpig. Een lieveheersbeestje, maar welke? OBS-Identify bracht uitkomst: het ruigtelieveheersbeestje. Ten noorden van...

Rode Amerikaanse rivierkreeft 365 dagen - 150 woorden - dag 9  Amerikaanse rivierkreeften hebben bijna ongemerkt ons land overgenomen. Vooral in de Hollandse veengebieden is het nauwelijks meer voor te stellen dat deze gepantserde knijpers pas enkele decennia een Nederlands paspoort hebben. Rond september worden zelfs auto's bedreigd door rondzwervende rode rakkers. Met de scharen hoog geheven verwachten ze dat aanstormende banden wel voor hun zullen stoppen maar dat blijkt toch vaak een fatale vergissing. Inmiddels lijkt het er op dat ze bijna elke grotere sloot of beek wel gevonden hebben. Om dat vast te stellen wordt deze maand door EIS - Naturalis met tientallen vrijwilligers onderzoek gedaan. Gewapend met groene kreeftenfuiken trekken ze door het land. Vier nachten achter elkaar blijven de fuiken staan en elke ochtend worden ze vol verwachting opgehaald. De eerste resultaten laten zien dat overal wel kreeften gevangen worden maar toch ook veel monsterpunten een groene vl...

Kruidenspillebeen (Phytocoris varipes) 365 dagen - 150 woorden - dag 8 Het Noordsche Veld tussen Peest en Norg op een zaterdagmiddag in september. Het najaarszonnetje verwarmt een kolonne oudere medemensen op supersonische fietsen. In de uiterste noordpunt van het deels vergraste heideveld twee wandelaars. Bij nadere beschouwing blijken ze meer te zitten dan te wandelen. Zij verbaasd turend in een bak, hij op kromme spillepootjes rondspringend in de hei. In zijn hand een wit net. De meeste fietsers negeren hem gewoon hoewel hij behoord bij een bedreigde diersoort genaamd veldbioloog. Met grote zwaaien vult hij zijn net. Niet om spelden door insectenlijfjes te prikken maar om foto's te verzamelen van de fraaiste creaturen. Zijn leukste vondst: drie kruidenspillebeentjes (Phytocoris varipes). Al hun verwanten gaan door het leven onder de naam blindwantsen. Wel voorzien van normale insectenogen maar geen kleine, lichtgevoelige ocelli boven op de kop. Spillebeentjes leven van a...

Wilde ridderspoor 365 dagen - 150 woorden - dag 7 In de afgelopen juli maand mocht ik alle uithoeken van het het dal van het Merkske bezoeken. In dit uiterste puntje Nederland delen we een uniek natuurgebied met onze Belgische zuiderburen. Voor botanici is dit een verschrikkelijk terrein. Alles wat je eens geleerd hebt staat schots en scheef door elkaar. Kalkrijk en kalkarm, zand, veen en beekklei. Alles lijkt door elkaar heen gehusseld tot een potpourri waar nog net niet alle Nederlandse wilde planten op kunnen groeien. Maar het is ook een extensief gebruikt stuk grensstreek. Hoewel de mais ook hier oprukt zijn er nog kleine graanakkers in gebruik. En dat geeft kansen op fraaie soorten die bij ons uiterst zeldzaam zijn. Net over de grens groeit bijvoorbeeld wilde ridderspoor. Een blauwe schoonheid die nauwelijks lijkt op de metalen sporen die ooit gedragen werden door geharnaste ridders. Vochtige, zandige klei met een scheut kalk is wat deze specialist verlangt. Wat een beaut...

Palloptera muliebris 365 dagen - 150 woorden - dag 6  Vliegen zijn soms best lastig. Zeker als onze twee katten weer eens stevig bezig zijn geweest in de tuin. hebben we van die dikke groene brommers die voor het nodige kabaal aan de verkeerde kant van de achterdeur zorgen. Maar soms zijn ze gewoon mooi. Vanavond zag mijn echtgenote, een echte natuurbeleefster, een wel heel klein maar bijzonder getekend vliegje hoog op de muur zitten. Krap 5 millimeter groot en met wijd uitgespreide, donker gezoomde vleugeltjes. Alles wat mooi is trekt haar aandacht en dus werd ik er bij gehaald. Bonte vleugeltjes riepen gedachten op aan een boorvliegje  maar die hebben bijna altijd  een vlekken patroon. Gelukkig is er tegenwoordig de app Obs Identify, ingebouwd in waarneming.nl. Het bleek te gaan om Palloptera muliebris. Verwant aan de boorvliegjes maar met een geheel andere niche. In plaats van vegetariër zijn Palloptera maden afvaleters en soms vergrijpen ze zich aan kleine in...

Zwarte wegmier, koningin 365 dagen - 150 woorden - dag 5 Geregeld gaat bij ons de nachtvlinderlamp aan. Twee sterke kwikdamp lampen verlichten een helwit laken. Heerlijk ontspannend kijken naar wat komen gaat. Maar gisteravond bleek dat we recht onder een gigantische orgie zaten. Ongezien en ongehoord werd er op tientallen meters hoogte gepaard alsof de laatste dag bijna geslagen had. Voor de heren was dat ook zo, het was nu of nooit voor hen. Honderden dames besloten vervolgens een moment rust te zoeken op ons laken. Maar vind maar eens het beste plekje tussen al die verzadigde vrouwenlijven. Gelukkig waren het zwarte wegmieren. Met hun negen millimeters passen er heel wat op een vierkante meter.   Wie van deze schoonheden uiteindelijk een nieuw nest zal stichten? Dat blijft ongewis. Zeker is dat velen zullen eindigen in hongerige mezensnavels. Anderen zullen net niet genoeg voedsel kunnen geven aan hun eerste broed en dan ook de pijp aan maarten geven. Wie overleeft gaa...

Lyriomyza strigata, gang gemaakt door een mineermugje in blad van gewone melkdistel 365 dagen - 150 woorden - dag 4 Midden in de stad zul je niet snel grote grazers ontmoeten. Het blijft meestal bij een groep konijntjes en in de buitenwijken misschien een ree. Maar toch wordt er overal geknaagd aan het groen De allerkleinste knagers leven tussen onder- en bovenkant van een blad totdat hun natuurlijke groei zegt dat het genoeg is. Dan wordt het tijd om het blad te verlaten, soms nog een laatste moment rust als pop en tenslotte de vleugels uit te slaan. Op mijn zwerftocht door ons stadstuintje kwam ik twee groepen tegen. Vier soorten mineermugjes levend in kruiskruid, melkdistel,  egelboterbloem en wilde akelei. Een hangmatmot bewoonde onze lijsterbes. Zelf was hij al al vertrokken maar zijn mijn vol uitwerpsel was goed te zien. De iep in de voortuin werd bewoond door een iepenvouwmot en een iepenmineermot. De eerste maakt een rimpelige blaas, de tweede een kort, slingerend ga...

Kadeni-stofuil 365 dagen - 150 woorden - dag 3 Reizen zonder bestemming, werkelijk ont-moeten, velen willen het maar weinigen is het gegeven. Altijd is er wel een doel waar we naar toe moeten, een streven wat gehaald moet worden. Maar deze Kadeni-stofuil ging gewoon op de wieken. Weg uit Zuid-Frankrijk. Midden in de zomer daar als rups genoten van het malse groen. Misschien wel een partner voor heel even gevonden, eitjes afgezet en vervolgens zich mee laten voeren met de wind. Sinds 2007 weten zijn voorouders ook Nederland te bereiken. In de nacht van 8 op 9 september kwam hij of zij aan in ons Tilburgs stadstuintje. Aangelokt door een black-light en voor even een rustmoment gegund onder een eierdoos. De volgende dag liefdevol begroet, vereeuwigd en weer de vrijheid gegeven. Wat er van deze prachtige trekvlinder geworden is zullen we nooit weten. Dat er meer komen is met het opschuiven van zijn verspreidingsgebied richting het noorden een zekerheid.

365 dagen 150 woorden – dag 2 Nederland en België zijn nergens zo verweven als de streek rond Baarle-Nassau en Baarle-Hertog. Eens was het een uithoek waar tweehonderd jaar versperringen en prikkeldraad heersten. Nu is het een idyllisch Vlaams-Brabants pareltje geworden. Blauwe draad in het gebied is het Merksken. Haar oorsprong is keurig verdeeld, België levert water uit de bronnen van de Noordermark, Nederland uit het Marksken. Samen stromen ze verder naar de Mark om uiteindelijk via de Dintel in het Haringvliet uit te monden.   Aan de blauwe draad hangen top natuurgebieden als de Halsche Beemden, de Brosken en Het Moer. Elk een kamertje met steeds weer verrassende biotopen en soorten. Een jaarlijstje van het Merkske begint met velden vol slanke sleutelbloemen, zomerse kleine parelmoervlinders en ballerina’s als weide- en bosbeekjuffer. Uiteraard bent u als wandelaar welkom om 365 dagen per jaar van het Merkske te genieten.

Lindenspitskop, paring - Tilburg 365 dagen - 150 woorden, dag 1 Wolhandkrabben, Japanse oesters, watercrassula en nu ook lindespitskoppen. Exoten zonder Nederlands paspoort die zich uitstekend thuis voelen in ons kikkerlandje. Wat ze gemeen hebben is dat ze zonder onze hulp nooit in ons land terecht gekomen zouden zijn. De fraaie spitskoppen zijn echter niet bewust geïmporteerd. Meeliftend met lindes uit het Mediterrane gebied reisden ze als verstekelingen naar het noorden. In 2008 werd de eerste gevonden maar een koude winter zorgde er voor dat deze al snel verdwenen was. Vanaf 2017 gaat het echter als een speer. Vanaf Limburg en Brabant rukt het rood-zwarte cohort op naar het noorden. Schadelijk zijn ze niet. Zelfs als ze met honderden op een lindenboom neergestreken zijn blijft het maar een klein slokje lindensap wat de boom zal missen. Met de steeds verder gaande opwarming van het klimaat lijkt het er op dat deze wantsensoort een blijvertje is geworden.