Winterse gallen

Aardappelgal, eens een crèche van de Aardappelgalwesp

Januari in Nederland. Afgevallen Gele Trilzwammen liggen overal op de grond, bevroren Judasoren zijn doof geworden. Bekroond met sneeuw hangt er aan de takken een vergeten Kerstbal. Gebarsten, bruin en leeg is er niets meer te herkennen van wat eens een kindercreche was van de Aardappelgalwesp. Tussen afgevallen bladeren liggen ronde stuitertjes. Het zijn verlaten woningen van de Galappelwesp . In december zijn ze uitgevlogen en zonder ooit een heer gezien te hebben werden eitjes afgezet naast veelbelovende eikenknoppen, Nog enkele maanden en dan zullen daar paarse fluweelgalletjes uitgroeien.

Berijpte gal van de Wilgtakgalmug

Gal van de Wilgtakgalmug

Doorsnede gal van de Wilgtakgalmug, drie lege larvenkamers zijn er te zien

Het jaar rond zijn er plantengallen te vinden. Vreemde aangroeisels op bomen, struiken en allerlei kruidachtige planten. Levend bewijs van een door de gastheer niet gewaardeerde maaltijd maar tegelijk ook een ongelooflijk stukje vernuft. Elke plantensoort heeft weer een ander antwoord gevonden om bescheiden vraat te beperken. Tegen grote grazers  kan je alleen maar iets doen door oneetbaar te worden of gewoon wat sneller te groeien. Maar klein leed kun je beperken door met bijna ongeremde celgroei de bedreiging in te kapselen. Letterlijk opsluiten, de sleutel weggooien en de vaak jeugdige knager kan geen kant meer op. Maar ook de smullers zijn slim bezig geweest. Bezorgde moeders hebben de opsluiting zelf uitgelokt. Hun kinderen zitten relatief veilig en zolang de gal leeft is er voedsel in overvloed.

Wilgenroosje, kinderkamer van de Gewone Wilgenroosjesgalmug

Sigaargal, eet- en slaapkamer van een jonge Sigaargalvlieg

Januari is de maand dat verschillende gallen bijzonder opvallen. Het Wilgenroosje bijvoorbeeld. Niet de zacht violette variant maar de houtige soort. Vrijwel elke wilg heeft ze wel, vaak aan de top van takjes zichtbaar als een bizarre bloem. In de winter is het niet meer dan een lege ruïne, herinnerend aan een rijk zomers leven met krioelende rode larfjes van de Gewone wilgenroosjesgalmug. En natuurlijk de Rietsigaren. Dikke, sigaarvormige cylinders; vaak in het midden van een vergeelde riethalm. Heel traag gaat binnenin het leven verder. Hier ontwikkelt zich een jonge Sigaargalvlieg. Helemaal alleen en zonder daglicht gebruikt hij de wintermaanden om groot te worden. Pas in het voorjaar volgt de verpopping en zal hij (of zij) uiteindelijk de wijde wereld opzoeken.

Harsmannetje, lege behuizing Harsbuilvlinder

Gal van de Dennenlotvlinder

Kroongalziekte, gal veroorzaakt door een bacterie

Niets is er veilig voor planteneters. Zelfs houtige stengels lijken eetbaar maar daar gaat het wel om de suikerrijke bastvaten waar het jonge broed zich graag aan vergrijpt. Rupsjes van Harsbuilvlinder en de Dennenlotvlinder bijvoorbeeld. Zelfs hars deert hun niet, zij leven in hun eigen galkanaal. Op bramen en wilgentakken zijn vaak forse knobbels te vinden. Hier heeft een klein wezentje toegeslagen, een bacterie die alleen als aantasting beschreven wordt: de Kroongalziekte.

Gallen van de Essenbloesemmijt

Al deze gallen werden gevormd op bladeren, in de knoppen of in de stengels. Vele maanden waren deze plekjes beschikbaar. Maar het kan ook sneller. Enige voorwaarde is wel dat er veel en energierijk voedsel beschikbaar moet zijn. En dat is te vinden in de bloemen. De Essenbloesemmijt bijvoorbeeld. Zelfs in het bijna kaalste stukje Nederland zijn essen als straatbomen gepland als vervanging van gesneuvelde iepen. Juist nu vallen de dikke, vaak wat bonkig korrelige, gallen op. Overal waar bloemen gezeten hebben hebben de mijten toegeslagen. Geïnfecteerde bloemen veranderden in verhoute knobbels die na het afvallen van de bladeren aan de boom zijn blijven zitten.

Gal van de Springende Hazelaargalmug

Maar het zijn niet alleen lege en vervallen behuizingen die nu te vinden zijn. De Hazelaar bloeit weer volop en dat betekent hoogtij voor de Springende hazelaargalmug en de Hazelaarkatjesmijt. Als ei afgezet bij de bloemknoppen en zodra de groei begint uitgekomen. De galmuggen zijn echte nette eters. Alleen hun behuizing zwelt op en de rest van het hazelaarkatje groeit gewoon uit. Mijten daarentegen zijn meer van het type Flodder. Ze doen maar wat en de struik reageert met steeds maar weer nieuwe knopschubben uit te laten groeien. Maar de strijd is vanaf het begin al verloren, dit katje gaat verloren en verandert in een warrige bende. De dames Hazelaar hebben er trouwens geen last van, het gaat de knagers alleen om het eiwitrijke stuifmeel.

Colanootgal, knopgal op Zomereik

Galnoot, knopgal op Zomereik

 Plantengallen zijn geen schadelijk fenomeen en horen bij de natuurlijke kringloop van eten en gegeten worden. In het voorjaar 2015 wordt, hopelijk met ondersteuning uit de Groen & Doen subsidie regeling, een introductiecursus gegeven door Natuurpresentaties en de Cruydt Hoeck in Nijeberkoop. Informatie over gallen is o.a. te vinden op de site van Jojanneke Bijkerk.

* Op 30 augustus 2011 werden Knoppergallen getoond, in maart 2012 was de Hazelaarrondknopmijt aan de beurt  en op 13 mei van hetzelfde jaar kwam de geboorte van een Distelboorvlieg samen met het ellendig lot van een Rietsigaargal in beeld.