Slijmige miniatuurtjes

Heksenboter (Fuligo septica, Glimmen)

"Vieze kledders in het bos". Een veel gehoorde opmerking als het gaat over slijmzwammen. En dan wordt bijna altijd gewezen op Heksenboter of een andere, grote soort. En geef ze eens ongelijk. Zacht, glibberig, schijnbaar zonder structuur ligt er gekleurd snot over mos, hout of gras gedrapeerd.

Oeps....de verkeerde weg ingeslagen. Een niet te determineren slijmzwam op de top van een dood grassprietje (Haren)

Slijmzwammen, ook wel myxomyceten genoemd, zijn alleen in naam zwammig. De meesten zijn nauw verwant aan pantoffeldiertjes hoewel tot op heden de exacte verwantschap niet helemaal opgehelderd is. Ze verspreiden zich met sporen die na kieming een slijmige massa oplevert. Het is feitelijk één reuzencel met tientallen kernen die zich al grazend en jagend over het substraat beweegt. Bacteriën, eencellige beestjes en soms ook kleine deeltjes organisch materiaal gaan als hapklare brokken naar binnen.Vrijwel alle soorten zijn in deze fase niet op naam te brengen.

Versmolten kalkschaaltje (Diderma effusum, Haren)

Schijfvormig kalkschaaltje (Diderma haemisphaericum, Pesse)

Opensplijtend kalkkopje (Physarum bivalve, Haren)

Knikkend kalkkopje (Physarum nutans, Pesse)

Witdeksel kalkbekertje (Craterium minutum, Uithuizen)

Op een dag wordt het tijd om te denken aan het nageslacht. Wat precies de aanleiding is zal nog wel even onbekend blijven maar vermoed wordt dat het met temperatuur, vocht of het beschikbare voedsel te maken heeft. Van een ongestructureerde gelatinepudding verandert het organisme in een miniatuur landschapje met torens, cilinders, bollen of bekers. Elk gevuld met miljoenen sporen die bij de minste aanraking hun weg naar een nieuwe toekomst beginnen. Regendruppels, wind, dieren of een passerend fotograaf zijn excellente verspreiders. Sommigen houden rekening met uitdroging en voorzien hun sporendragers van een kalklaagje. Microscopisch dun maar net voldoende om de sporen te beschermen.

Doorschijnend langdraadwatje (Hemitrichia comata, Uithuizen)

Grootmazig netwatje (Stemonitis splendens, Uithuizen)

Er zijn ook vernuftige slijmzwammen die hun sporen graag wat extra hulp meegaven. Alles wordt ingepakt in een onontwarbare kluwen draden die letterlijk uit hun verpakking barsten. Wapperend in de wind wervelen ze de sporen omhoog. Of laten ze net als een jong spinnetje aan een draad door de wind oppakken om elders zich weer te verankeren. Uiteraard er op hopend dat de spore dan op de allerbeste plaats is terechtgekomen om zich te gaan ontwikkelen tot een nieuwe slijmzwam.

Rossig buiskussentje (Tubilifera arachnoidea, Pesse)

Zilveren schijnpluimpje (Stemonitopsis typhina, Haren)

Gewone boomwrat (Lycogala epidendrum, Uithuizen)

Niet alle slijmzwammen zijn miniatuurtjes. Heksenboter kan een oppervlak van meer dan tien centimeter bedekken. Gewone boomwrat ("blote-billetjeszwam") en rossig buiskussen staan als kleine, lichtende bakentjes op rotte boomstammen. Iets kleiner maar nog steeds goed te vinden zijn de netpluimpjes en zilveren schijnpluimpje. Net poederige chocolade op een groen bedje van mos.

Kijk ook eens naar deze bizarre wezentjes. Ze komen overal voor een zijn ook nog eens goed te kweken (zie artikel in Natuurbericht). Hoewel vaak microscopische determinatie noodzakelijk is kunnen goede foto's een eerste hulpmiddel zijn. De pagina Myxomyceten op de website van Hannie Wijers geeft een uitstekend overzicht. Tenslotte, op Facebook heeft een internationale groep slijmzwam deskundigen zich verenigt die altijd hulp kan bieden bij determinatie vragen.